Qua thời Mỹ “chân trong, chân ngoài” ở Đông Nam Á

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Bộ trưởng bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Gia Khiêm bắt tay ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton trong lúc các ngoại trưởng chuẩn bị chụp hình lưu niệm. Ảnh: Reuters

Chính sách của Mỹ ở Đông Nam Á tuy là khu vực ngoại vi nhưng lại hình thành rõ nét và chín muồi không chỉ bằng tuyên bố trở lại Đông Nam Á của bà ngoại trưởng Hillary Clinton mà còn thể hiện rõ qua hiệp ước Hợp tác và thân thiện ở Đông Nam Á

Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đã có mấy ngày bận rộn tại Phuket, nơi diễn ra Diễn đàn an ninh khu vực ASEAN (ARF). Bà ngoại trưởng đã sử dụng dịp tham dự diễn đàn này để thực hiện tuyên bố của mình: "Nước Mỹ đang trở lại" Đông Nam Á.

Thúc đẩy quan hệ đa phương

Tại diễn đàn đa phương duy nhất hiện hữu ở Đông Á về an ninh khu vực, ngoại trưởng Mỹ để đưa ra một số thông điệp mạnh mẽ và rõ ràng về vấn đề hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên. Bà Clinton nhấn mạnh, Mỹ muốn có giải giáp hạt nhân "hoàn toàn và không thể đảo ngược"; Mỹ “không muốn phải tham gia một vòng đàm phán khác nếu điều đó không giúp chúng tôi đạt được mục tiêu phi hạt nhân hóa”. Một mặt, Mỹ sẽ siết chặt cấm vận quốc tế nhằm ngăn chặn các chương trình hạt nhân và tên lửa của Triều Tiên; mặt khác, Mỹ và các đối tác đàm phán sáu bên sẽ xúc tiến "gói khích lệ toàn diện", trong đó có việc bình thường hóa quan hệ với Triều Tiên. Bà Clinton đã gặp những người đồng cấp Trung Quốc, Nhật Bản, Nga và Hàn Quốc khởi động cơ chế năm bên được trù bị lâu nay để thống nhất lập trường chung thực thi quá trình phi hạt nhân hóa Triều Tiên.

Bà Hillary Clinton đã gặp gỡ ông Dương Khiết Trì, ngoại trưởng Trung Quốc, để trao đổi việc tăng cường phối hợp trong các vấn đề toàn cầu và, như lời ông Dương Khiết Trì, Trung Quốc và Mỹ cần cùng nhau xử lý một cách thỏa đáng những bất đồng và vấn đề nhạy cảm nhằm thúc đẩy phát triển mối quan hệ song phương. Những nội dung như vậy sẽ được bàn sâu rộng hơn nữa tại cuộc Đối thoại chiến lược và kinh tế Mỹ-Trung đầu tiên, họp phiên đầu tiên tại Washington trong hai ngày 27 và 28.7 tới.

Qua thời chân trong, chân ngoài

Nhưng dấu ấn lịch sử của sự “trở lại” Đông Nam Á chính là việc Mỹ gia nhập hiệp ước Hợp tác và thân thiện ở Đông Nam Á (TAC) ngày 22.7, đánh dấu sự kết thúc thời kỳ Mỹ “chân trong chân ngoài” đối với các quá trình trọng yếu liên quan đến hòa bình và ổn định ở khu vực này của thế giới. Mỹ sẽ cùng với các quốc gia Đông Nam Á và các nước lớn có vị trí quan trọng hàng đầu như Trung Quốc, Nga, Nhật Bản, Ấn Độ thảo luận những vấn đề an ninh và phát triển khu vực vào lúc Đông Nam Á đang ở tâm điểm của quá trình hợp tác và cạnh tranh chiến lược trên mọi phương diện giữa các nước lớn.

Đặt bút ký các văn kiện TAC, người đứng đầu ngành ngoại giao Hoa Kỳ có lẽ đã hoàn tất những đường nét chính về chính sách Đông Nam Á của chính quyền Obama. Một phần của chính sách này được thể hiện trong phát biểu tại cuộc điều trần trước Ủy ban đối ngoại Thượng viện Mỹ về "vấn đề tranh chấp chủ quyền lãnh hải ở Đông Á" hôm 15.7 của phó trợ lý bộ trưởng Quốc phòng Mỹ phụ trách vấn đề an ninh tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Robert Scher. Vị này đã nêu lên bốn thành tố chính trong chiến lược của Mỹ đối với khu vực: Thứ nhất, chứng tỏ rõ ràng bằng lời nói và hành động rằng Mỹ sẽ tiếp tục hiện diện và thể hiện vai trò của lực lượng quân sự số một trong khu vực. Thứ hai, xác lập quyền tự do đi lại của các hạm đội của Mỹ. Thứ ba, thiết lập những quan hệ mạnh mẽ hơn với các đối tác trong vùng về mặt chính sách, cũng như đối thoại chiến lược giữa các quốc gia. Thứ tư, củng cố cơ chế đối thoại quân sự và ngoại giao sẵn có với Trung Quốc nhằm tránh xảy ra những sự cố đáng tiếc.

Tại Phuket, ngoại trưởng Mỹ cũng thảo luận về hợp tác kinh tế khu vực và phương hướng hành động chung nhằm chống cúm A/H1N1, đồng thời đã hội đàm với các ngoại trưởng ba nước Việt Nam, Lào và Campuchia nhằm thảo luận về các vấn đề y tế và môi trường liên quan đến sông Mekong. Hy vọng, hợp tác giữa Mỹ và ba nước Đông Dương sẽ tạo ra một khuôn khổ mới góp phần giải quyết các vấn đề phát sinh về môi trường tại khu vực hạ nguồn sông Mekong hiện nay, cũng như khi tình hình phát triển nghiêm trọng hơn vào lúc 25 con đập thủy điện trên toàn bộ dòng chảy của con sông này đi vào hoạt động những năm tới.

Đông Nam Á đang chứng kiến một trong những bước triển khai cụ thể và sớm sủa trong chính sách đối ngoại của chính quyền mới ở Mỹ 6 tháng kể từ khi Barack Obama bước vào Nhà Trắng. Dưới thời chính quyền tiền nhiệm, tự mâu thuẫn và thiếu nhất quán chính là nhược điểm lớn của việc triển khai chính sách đối ngoại của Mỹ. Lần này, tại Diễn đàn ARF, ngoại trưởng Hillary Clinton nhấn mạnh: “Mỹ không thích các giải pháp nửa vời”. Mỹ đã nhập cuộc nhưng chính sách đó thành công thế nào phụ thuộc vào ASEAN vận dụng đòn bẩy quan hệ nước lớn thế nào.

( Theo Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Trường // SGTT Online)