Một năm khủng hoảng tài chính làm thay đổi thế giới

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Nhân viên Lehman Brothers dọn dẹp đồ đạc sau khi ngân hàng tuyên bố phá sản. Ảnh: ABC.

Ngày 15-9-2008, ngân hàng đầu tư nổi tiếng của Mỹ, Lehman Brothers, nộp đơn xin phá sản, mở màn cho cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Cuộc khủng hoảng trên đã làm thay đổi diện mạo kinh tế thế giới, bộ mặt của nhiều nước.

Trong một năm qua, hầu hết các nước đều gặp khó khăn với những nguyên nhân khác nhau. Nhưng nếu đổ hết lỗi cho cuộc khủng hoảng tài chính mà không suy nghĩ về những sai sót cơ bản tồn tại trong mô hình tăng trưởng kinh tế thì ngay cả khi thoát ra khỏi khủng hoảng, các nước cũng rất khó đảm bảo ổn định và phát triển kinh tế.

Tạp chí Time bình luận cuộc khủng hoảng có tác động cơ bản đến tương lai sản xuất của kinh tế toàn cầu. Thế giới sau khủng hoảng không còn được như thế giới trước khi cuộc khủng hoảng xảy ra.

Làm suy yếu địa vị của nền kinh tế Mỹ

Sự thay đổi quan trọng nhất cuộc khủng hoảng mang lại có lẽ là vai trò của Mỹ trong nền kinh tế thế giới.

Trong 10 năm gần đây, người tiêu dùng Mỹ luôn là lực lượng điều khiển chính của tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Sau khi cuộc khủng hoảng nổ ra, thế giới không còn tiếp tục mong chờ người tiêu dùng Mỹ dẫn dắt thế giới thoát ra khỏi khủng hoảng nữa, mà bắt đầu tìm kiếm động lực phát triển kinh tế mới, chuyển sự quan tâm sang các nước khác hoặc thị trường nội địa.

Không còn nghi ngờ Trung Quốc, Ấn Độ và các nền kinh tế châu Á khác đang phát triển nhanh chóng và không ngừng mở rộng vai trò trong nền kinh tế toàn cầu, tạo ra động lực phát triển mới cho kinh tế thế giới. Có thể nói cuộc khủng hoảng đã bộc lộ những hạn chế về thực lực của nền kinh tế Mỹ, làm nổi bật sức mạnh kinh tế của Trung Quốc, Ấn Độ…

Tuy nhiên, Mỹ vẫn là nước có nền kinh tế lớn nhất thế giới. Kinh tế thế giới không thể thoát ra khỏi sự phụ thuộc vào Mỹ chỉ sau một đêm, cũng không có nước nào trong một đêm có thể thay thế vị trí của Mỹ. Nhưng ít nhất, chúng ta có thể mong chờ tương lai kinh tế thế giới sẽ không còn một “động cơ” là Mỹ mà sẽ có nhiều “động cơ”.

Hình thái tăng trưởng không bền vững

Cuộc khủng hoảng làm thay đổi bộ mặt của không ít quốc gia. Ireland, các nước Baltic và Iceland chịu những đòn nặng nề từ cuộc khủng hoảng. Tình trạng bong bóng tài chính hoặc bất động sản làm kinh tế các nước này có mức tăng trưởng nhanh chóng nhưng đằng sau bề mặt đó ẩn chứa nhiều nguy cơ khủng khiếp. Nói cách khác, mô hình tăng trưởng kinh tế của các nước trên tồn tại những vấn đề lớn cần được khắc phục.

Nhưng chỉ có một cuộc khủng hoảng bùng nổ, gây ra nỗi  khổ mới thúc giục các nước trên suy nghĩ về những vấn đề tồn tại. Với các nước trên, nếu có thể suy nghĩ cách toàn diện và tiếp nhận bài học sâu sắc từ đòn nặng nề đó, là sự may mắn trong bất hạnh. Với các nước khác, những gì gặp phải và bài học kinh nghiệm tại các nước trên đáng được xem là sự cảnh báo.

Đánh giá lại quan điểm kinh tế phương Tây

Cuộc khủng hoảng đã làm thay đổi nhận thức của nhiều người. Có lúc, Mỹ là một dòng suối bất tận của sự đổi mới tài chính được nhiều nước ngưỡng mộ. Ngay cả nguyên nhân của cuộc khủng hoảng lần này, khoản vay dưới chuẩn (subprime loans) cũng từng được coi là đổi mới tài chính. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng khiến người ta nhận ra cái gọi là “đổi mới tài chính”, tạo bong bóng tài chính, chẳng qua được Wall Street dùng như một thủ đoạn.

Có thể nói, cuộc khủng hoảng đã phá vỡ sự “mê tín” vào chính sách và quan điểm kinh tế của các nước phương Tây và Mỹ, cảm giác các nước phương Tây ưu thế hơn trong lĩnh vực kinh tế và tài chính. Với nhiều nước và dân tộc, Mỹ và phương Tây không còn là mục tiêu để học tập mà là đối tượng chỉ trích. Sự thay đổi này cũng có nghĩa là các nước khác sẽ tư duy độc lập và có địa vị bình đẳng hơn khi tiến hành trao đổi với Mỹ và phương Tây. Cuộc khủng hoảng đã làm thay đổi thế giới và sẽ tiếp tục thay đổi thế giới.

Phục hồi còn yếu

Thế giới làm thế nào để thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng? Có nhiều dự đoán khác nhau nhưng dự đoán đáng sợ nhất là kinh tế thế giới sẽ rơi vào một thời gian dài tăng trưởng chậm chạp hay bằng không. Sau một năm cuộc khủng hoảng tài chính, chúng ta có lý do để lạc quan là ít nhất tình trạng xấu nhất vẫn chưa xuất hiện. Theo Quỹ tiền tệ quốc tế, kinh tế thế giới sẽ giảm 1,4% trong năm 2009, tồi tệ nhất từ sau chiến tranh thế giới thứ II đến nay. Nhưng so với một năm trước, cuộc khủng hoảng tài chính diễn ra sâu rộng trên toàn cầu, các nước đang dần có dấu hiệu phục hồi.

Để vượt qua khủng hoảng, các nước trên thế giới đã can thiệp bằng những biện pháp trước nay chưa từng có. Hiện vấn đề các nước đang quan tâm là sự can thiệp quá lâu vào nền kinh tế sẽ dẫn tới tình trạng bong bóng giá tài sản và nghiêm trọng hơn là phá hoại sự ổn định của nền kinh tế. Tuy nhiên, nếu các “vòi cung cấp tiền” đóng quá sớm có thể dẫn đến suy thoái kinh tế toàn cầu lần thứ hai.

Người ta còn lo lắng về những vấn đề khác. Ông Stephen Roach, Chủ tịch Hội đồng Quản trị và quyền Tổng giám đốc công ty Morgan Stanley khu vực châu Á lo lắng nguyên nhân gây ra sự mất cân bằng trong cuộc khủng hoảng tài chính vừa qua, quá nhiều nợ ở Mỹ và dư thừa tiết kiệm ở các nước khác, là một sự nguy hiểm với kinh tế thế giới. Ông nói: “Trừ khi thế giới có nhiều quốc gia tiêu dùng, nếu không việc phục hồi sẽ không đủ sức”.

(Theo Phúc Minh // Thời báo kinh tế Sài Gòn // Xinhuanet)