Phát minh khoa học Mỹ: “Cốc mò, cò xơi”?

Những người này cũng phần nào có lý vì trong hai thập kỷ qua, giới khoa học kỹ thuật Mỹ đã có nhiều phát minh đột phá: từ màn hình phẳng đến người máy, hay pin lithium để chạy xe ô tô điện.... Thế nhưng, lợi ích kinh tế của các phát minh đó lại chủ yếu rơi vào tay nước ngoài.

Theo giới quan sát, sức sáng tạo hiện nay của nước Mỹ vẫn là điều mà thế giới thèm muốn. Những tiến bộ mới về công nghệ nano hay hoá sinh vẫn thường là sản phẩm của các phòng thí nghiệm Mỹ. Song nếu Mỹ không có chính sách ứng dụng thích hợp để mang lại những lợi ích trong nước, các phát minh nói trên  sẽ tiếp tục rơi vào tay nước ngoài. Một báo cáo gần đây cho thấy, trong thời kỳ suy thoái, các công ty Mỹ thường tăng cường đầu tư vào các nhà máy, thuê lao động mới, cũng như đầu tư cho nghiên cứu và phát triển ở nước ngoài, trong khi cắt giảm các hoạt động ở trong nước.

Theo tờ Los Angeles Times, trong năm 2008, công ty con của các tập đoàn Mỹ ở nước ngoài đã tăng chi cho nghiên cứu và phát triển trên 7% so với năm trước, đưa tổng mức chi lên gần 37 tỷ USD. Tuy nhiên, theo Bộ Thương mại Mỹ, tổng chi cho nghiên cứu và phát triển của các tập đoàn này ở trong nước năm 2008 lại giảm 2,2%, xuống còn 199 tỷ USD. Tương tự là vấn đề lao động. Năm 2008, số lao động do 2.200 công ty đa quốc gia của Mỹ sử dụng ở nước ngoài tăng 1%, đặc biệt là ở Trung Quốc tăng 15%, trong khi số lao động được các công ty này sử dụng ở  Mỹ lại giảm 2%.

Việc các công ty Mỹ cắt giảm lao động một phần là do tự động hoá, nhưng chủ yếu là do chính sách khác nhau giữa chính quyền Mỹ và chính quyền các nước. Trong nhiều thập kỷ, chính sách của Oasinhtơn đã gián tiếp khuyến khích các doanh nghiệp Mỹ chuyển hoạt động sản xuất và kinh doanh ra nước ngoài. Ngược lại, các cường quốc xuất khẩu khác như Đức, Nhật Bản và Hàn Quốc lại gây sức ép buộc các doanh nghiệp phải duy trì hoạt động ở trong nước.

Giới lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ có thể biện minh rằng họ không lợi dụng các kẽ hở về thuế để chuyển hoạt động sản xuất ra nước ngoài. Việc chuyển hoạt động nói trên là do vấn đề hiệu quả và tính cạnh tranh.

Có một điều rõ ràng là đầu tư cho nghiên cứu ở Mỹ đã không còn giữ được vị trí thống trị vốn có. Theo số liệu mới nhất của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), chi phí cho nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực tư nhân của Mỹ tính theo đơn vị kinh tế đã tụt xuống vị trí thứ 8 trong số các nước phát triển. Còn theo Quỹ khoa học quốc gia Mỹ, nếu điều chỉnh theo lạm phát, chi phí cho các nghiên cứu cơ bản của Mỹ đã không tăng kể từ năm 2003 đến nay. Thậm chí, ngân sách liên bang năm 2011 dành cho nghiên cứu và phát triển còn bị giảm sút.

Tuy nhiên, người ta cũng lo ngại rằng ngay cả khi tăng cường hỗ trợ các phòng thí nghiệm và trung tâm nghiên cứu công nghệ, chưa chắc Mỹ đã củng cố được sức mạnh của nền kinh tế vì không có khả năng biến các ý tưởng thành sản phẩm và lợi nhuận cụ thể ở ngay trong nước Mỹ. Các doanh nghiệp Mỹ đã cắt giảm công việc sản xuất ở trong nước tới mức họ không còn một dây chuyền hoàn chỉnh, lao động có tay nghề và các nhà sản xuất linh kiện... để biến các phát minh khoa học thành sản phẩm thương mại,  ở ngay nước Mỹ.