Tại sao Trung Quốc và Nga thắt chặt hợp tác quân sự?

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Tổng thống Nga Dmitry Medvedev mới đây tuyên bố Nga và Trung Quốc sẽ tăng cường hợp tác quân sự thông qua Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), và cam kết tiến hành các cuộc tập trận chung. Một số nhà quan sát cho rằng sự “khăng khít” này là nhằm hạn chế sự hiện diện của Mỹ ở Trung Á. Song vẫn còn nhiều ẩn ý nữa... 

Thực vậy, các cam kết hợp tác mới đây giữa Nga và Trung Quốc không chỉ dựa trên mối lo ngại về sự mở rộng tầm ảnh hưởng của phương Tây như hồi năm 2001, đầu nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Mỹ George W Bush và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Năm 2009 đã khác rất nhiều so với năm 2001, khi Mỹ, tự tin vào vị thế siêu cường duy nhất và nhân cơ hội các vụ tấn công khủng bố ngày 11/9/2001, đã đẩy mạnh cuộc chạy đua mở rộng tầm ảnh hưởng trên thế giới. Giờ đây, nước Mỹ đang trong thời kỳ lao dốc.
 

Một cuộc tập trận chung Nga-Trung Quốc năm 2005. (Ảnh: chinadaily)

“Tuổi xế chiều” của chú Sam

Sự trượt dốc của kinh tế Mỹ là quá rõ. Chrysler, một trong những hãng xe hơi chính của Mỹ, đã phải tuyên bố phá sản, trong khi nhiều nhà sản xuất xe hơi lớn khác cũng đang rục rịch đi theo con đường này. Ngay cả những chuyên gia kinh tế lạc quan nhất cũng phải thừa nhận rằng sự phục hồi của kinh tế Mỹ sau cuộc khủng hoảng tài chính sẽ rất chậm chạp, và thất nghiệp sẽ còn cao.

Tổng thống Mỹ Barack Obama đã công bố một số kế hoạch nhằm vực dậy nền kinh tế Mỹ trong dài hạn, như tăng cường các dạng năng lượng thay thế và phát triển ngành đường sắt. Song, có lẽ ông vẫn cần đến một số yếu tố của một nền kinh tế có điều tiết. Đây là điều chưa từng thấy. Nước Mỹ sẽ phải tiếp tục in thêm hàng tỷ USD và nợ của nhà nước sẽ còn tăng cao.

Kinh tế suy thoái đương nhiên dẫn tới sự suy giảm về quân sự, sẽ làm ảnh hưởng tới các hoạt động quân sự của Mỹ tại Iraq và Afghanistan. Mỹ phải sử dụng ngày càng nhiều lính đánh thuê, trong khi ngân sách dành cho việc này ngày càng giảm.

Chính trong bối cảnh tụt dốc suy thoái, Mỹ đã giảm đáng kể các căng thẳng với Nga. Quan hệ Mỹ - Trung cũng tốt hơn nhiều so với năm 2001, thời gian từng xảy ra sự cố nghiêm trọng khi một máy bay do thám của Mỹ đâm phải một máy bay chiến đấu Trung Quốc trên bầu trời nước này.

Còn một lý do không được công khai nhưng ai cũng hiểu sự hợp tác chặt chẽ về quân sự Nga-Trung cũng là một hồi chuông cảnh báo với khối NATO. Liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương rất có thể sẽ có một đối trọng ở phía đông nếu Nga thành công trong ý tưởng thành lập một lực lượng đa quốc gia ở khu vực Trung Á.

Mối lo lửa gần

Cả Nga và Trung Quốc cũng lo ngại rằng đợt tăng quân sắp tới của Mỹ ở Afghanistan có thể là cố gắng cuối cùng của Washington nhằm làm “gió đổi chiều” trước khi rút quân. Điều này có thể tạo cơ hội cho các phần tử nổi dậy mở rộng hoạt động không chỉ sang Pakistan láng giềng mà ra toàn Trung Á, khu vực sát sườn của hai nước này. Sự mở rộng của các tổ chức Hồi giáo nổi dậy có thể không chỉ làm ngưng các nguồn cung cấp khí đốt và dầu mỏ từ khu vực, mà còn gây ra một loạt vấn đề cho các khu vực có đông người Hồi giáo sinh sống ở hai nước này.

Chính vì vậy, Nga đã nuôi ý định thành lập một lực lượng đa quốc gia với các nước Trung Á cũng như các nước cộng hòa cũ trong Liên bang Xô Viết. Nhưng dễ thấy là cơ hội cho một thỏa thuận như vậy là bằng không. Lãnh đạo Belarus Alexander Lukashenko cho biết sẽ không gửi quân ra nước ngoài, trong khi Tổng thống Uzbekistan Islam Karimov đã ngừng hợp tác quân sự với Nga. Điều tương tự dường như sẽ xảy ra với Tổng thống Tajikistan Emomali Rahmon. Tajikistan từng tố cáo Nga xúi giục gây ra cuộc nội chiến ở Tajikistan trong những năm 1990.

Khi các kế hoạch liên minh ở Trung Á khó thành, Nga hướng đến Trung Quốc như một lựa chọn duy nhất. Đáp lại, Bắc Kinh cũng tỏ ra mặn mà. Tuy nhiên, Moscow vẫn còn nghi ngại Trung Quốc vì nước này mạnh hơn về kinh tế và có đông dân cư hơn ở khu vực viễn Đông. Ngược lại, Trung Quốc cũng chưa xem Nga như một đồng minh đáng tin cậy. Hai nước này hiện là đối thủ cạnh tranh về khí đốt và dầu mỏ ở Trung Á. Trung Quốc cũng không mấy bằng lòng về cuộc chiến mà Nga tiến hành ở Gruzia, cũng như việc Moscow thừa nhận hai khu vực tự trị của Gruzia là Abkhazia và Nam Ossetia.

Hơn nữa, các quốc gia Trung Á dù có điều không bằng lòng với nước láng giềng Nga thì cũng không thích thú gì với sự hiện diện lớn hơn của Trung Quốc trong khu vực, bởi lo ngại rằng nước này với dân số đông nhất thế giới và nền kinh tế đang nổi lên cộng với sức mạnh quân sự có thể thâu tóm toàn bộ khu vực này trong tương lai. Tuy nhiên, vì hiểu rõ mối nguy hiểm của Taliban về mọi mặt, các quốc gia trong khu vực này vẫn hy vọng sự khăng khít hơn của quan hệ Nga – Trung có thể giúp họ tiêu diệt mối hiểm họa Taliban.  
 

(Theo Quốc Khánh // Báo vietnamnet/Asia Times)