Năm 2025, Hoa Kỳ sẽ mất vị trí bá chủ thế giới

Những diễn biến gần đây, trong đó có thông tin về việc các đối thủ kinh tế của Mỹ đang tìm cách hạ bệ vai trò của đồng USD và việc Nga, Trung Quốc cự tuyệt đề nghị tăng cường trừng phạt Iran của Mỹ – đã cho thấy chúng ta đang dần bước vào thời kỳ đó.

 Trong một bản báo cáo có nhan đề Xu hướng Toàn cầu năm 2025, Hội đồng Tình báo Quốc gia (NIC) - một chi nhánh thuộc CIA, đã dự báo rằng vị trí thống trị của Mỹ trên thế giới sẽ dần mất đi trong vòng 15 năm tới cùng với sự nổi lên của những cường quốc mới, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ. Bản báo cáo đưa ra dự báo về nhiều lĩnh vực chiến lược trong tương lai nhưng dự báo gây sửng sốt nhất và thu hút sự quan tâm nhiều nhất chính là về sự xói mòn trong vai trò bá chủ thế giới của Mỹ và sự nổi lên của những đối thủ đáng gờm mới.

 "Mặc dù Mỹ có thể vẫn là diễn viên quyền lực nhất trên sân khấu chính trị thế giới từ giờ cho đến năm 2025 nhưng sức mạnh của nước này, kể cả trong lĩnh vực quân sự, sẽ suy giảm dần," bản báo cáo trên nhận định.

 Mặc dù bản báo cáo của NIC đã được đưa ra từ cách đây 11 tháng, ngay thời điểm bắt đầu xảy ra cuộc khủng hoảng kinh tế trầm trọng ở Mỹ, nhưng chắc chắn những dự đoán trong báo cáo đó phải được đưa ra từ trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng. Lúc đó, người ta đưa ra khoảng thời gian 15 năm hoặc hơn nữa cho sự suy giảm quyền lực của nước Mỹ. Tuy nhiên, trải qua cuộc khủng hoảng tồi tệ vừa rồi khi nước Mỹ phải hứng chịu những tổn thất kinh tế nặng nề trong khi Trung Quốc phục hồi nhanh chóng một cách đáng ngạc nhiên thì có vẻ như thời hạn 15 năm cho việc chuyển giao quyền lực thống trị thế giới được đưa ra trong bản báo cáo nói trên có vẻ như thực tế hơn nhiều.

 Bản báo cáo Xu hướng toàn cầu năm 2025 cũng đưa ra nhiều dự đoán mà trên thực tế đã và đang xảy ra. Ví dụ như dự đoán về việc Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc – còn được gọi là nhóm BRIC - sẽ đóng vai trò lớn hơn trong các vấn đề kinh tế toàn cầu. Đồng thời, vai trò thống trị từng được Mỹ nắm giữ với sự giúp đỡ của nhóm nước giàu phương Tây G7 sẽ suy yếu đi ở tốc độ đáng kể.

 Không ai dám khẳng định dự báo của NIC là đúng nhưng phải nói thẳng rằng chưa đầy một năm sau khi bản báo cáo trên được công bố, ngày càng có nhiều người tin vào dự báo đó. Có thể sẽ phải mất một hoặc hai thập kỷ, thậm chí là ba thập kỷ, trước khi các nhà sử học có thể nhìn lại và nói một cách chắc chắn: "Đó là thời điểm Mỹ chấm dứt vai trò bá chủ hành tinh và buộc phải cư xử như các cường quốc khác trong một thế giới đa cực." Tuy nhiên, điều mọi người quan tâm nhiều nhất lúc này chính là những dấu hiệu cho thấy Mỹ đang bước dần từ vị trí cường quốc số một thế giới xuống trở thành một quốc gia bình thường như bao đất nước khác.

 Các dấu hiệu Mỹ đang mất dần ngôi bá chủ

 Dấu hiệu đầu tiên cho thấy thế giới sắp bước vào một thời kỳ mới, thời kỳ Mỹ không còn giữ vị trí độc tôn trên thế giới nữa, chính là việc G-8 chuyển giao trách nhiệm giám sát nền kinh tế thế giới cho nhóm nước G-20. Tại hội nghị thượng đỉnh kinh tế toàn cầu diễn ra ở Pittsburgh, Mỹ hôm 24 và 25-9 vừa rồi, lãnh đạo các nước công nghiệp lớn G-8 đã nhất trí chuyển giao trách nhiệm giám sát và quản lý nền kinh tế thế giới cho một nhóm nước lớn hơn là G-20. Nhóm này sẽ bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ và nhiều quốc gia đang phát triển khác. Mặc dù người ta vẫn còn nghi ngờ về khả năng nhóm G-20 có thể thực hiện quyền lãnh đạo toàn cầu một cách hiệu quả nhưng không nghi ngờ gì nữa, động thái đó đã chứng tỏ một bước chuyển lớn, theo đó trung tâm của quyền lực kinh tế thế giới đã chuyển từ phương Tây sang phương Đông và phương Nam. Bước chuyển này sẽ ghi nhận sự sụt giảm mạnh quyền thống trị kinh tế của nước Mỹ.

 "Ý nghĩa thực sự của cú chuyển giao nói trên không phải là từ G-7/G-8 lên G-20 mà là từ G-1 – cụ thể là nước Mỹ - sang G-20," ông Jeffrey Sachs thuộc trường Đại học Columbia đã nhận định như vậy trên tờ Financial Times.

 Dấu hiệu thứ hai là việc gần đây có nhiều thông tin cho rằng các đối thủ kinh tế của Mỹ đang tiến hành những cuộc gặp gỡ bí mật để tìm cách hạ bệ vai trò thống trị của đồng USD trong giao dịch thương mại quốc tế. Cho đến nay, việc sử dụng đồng USD trong các giao dịch thương mại quốc tế đã tạo cho Mỹ một lợi thế kinh tế nhất định: nước này đơn giản chỉ cần in tiền ra để đáp ứng các nghĩa vụ quốc tế trong khi các nước khác phải đổi đồng tiền của mình ra đồng USD với nhiều chi phí phát sinh. Tuy nhiên, hiện giờ, các nước có giao dịch thương mại quốc tế lớn như Trung Quốc, Nga, Nhật Bản, Brazil và các nước dầu mỏ ở vùng Vịnh Persia đang xem xét việc sử dụng đồng euro hoặc một “nhóm” tiền tệ khác thay thế cho đồng USD. Nếu được thông qua thì một kế hoạch như thế sẽ khiến đồng USD “tụt dốc không phanh” và điều đó sẽ góp phần làm xói mòn hơn nữa ảnh hưởng của Mỹ trong các vấn đề kinh tế quốc tế.

 Dấu hiệu thứ ba là trên mặt trận ngoại giao, Washington đã vấp phải sự cự tuyệt của cả Nga và Trung Quốc khi nước này tìm kiếm sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế trong việc gây áp lực hơn nữa lên Iran để buộc quốc gia Trung Đông từ bỏ các tham vọng hạt nhân.

Một tháng sau khi Tổng thống Obama thông báo từ bỏ kế hoạch triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa ở Đông Âu trong một nỗ lực rõ ràng là nhằm lôi kéo sự ủng hộ của Nga trong vấn đề Iran, các nhà lãnh đạo Nga đã làm Mỹ thất vọng khi tuyên bố họ không có ý định thông qua những nghị quyết trừng phạt mới mạnh mẽ hơn nhằm vào Iran. "Chúng tôi tin rằng, những lời đe doạ, các biện pháp trừng phạt và việc gây sức ép trong bối cảnh hiện nay sẽ phản tác dụng", Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov phát biểu trong cuộc gặp với người đồng cấp Mỹ Hillary Clinton ở thủ đô Moscow hôm 13-10.

 Ngay ngày hôm sau, Thủ tướng Nga Vladimir Putin cho biết lời đe doạ về những biện pháp trừng phạt mới lúc này là “quá sớm”. Trong bối cảnh những mạo hiểm chính trị mà Tổng thống Obama phải gánh chịu khi đưa ra quyết định từ bỏ kế hoạch lá chắn tên lửa - một động thái bị các thành viên Đảng Cộng hoà phản đối mạnh mẽ - thì việc Moscow nhanh chóng cự tuyệt yêu cầu của Mỹ trong việc hợp tác về vấn đề Iran chỉ có thể được hiểu là một dấu hiệu thêm nữa chứng tỏ sự suy giảm ảnh  hưởng của cường quốc Mỹ.

 Trung Quốc cũng phản đối việc áp đặt thêm lệnh trừng phạt lên Iran. Không chỉ dừng lại ở đó, quan hệ giữa Trung Quốc và Iran có phần được thắt chặt thêm. Trong cuộc gặp với Phó Tổng thống Iran Mohammed Reza Rahimi hôm 15-10, Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo đã nói: "Quan hệ Trung Quốc – Iran đã chứng kiến sự phát triển nhanh chóng khi hai nước thường xuyên có các cuộc tiếp xúc, trao đổi. Hợp tác trong lĩnh vực thương mại, năng lượng đã được mở rộng và làm sâu sắc thêm". Phát biểu này của ông Ôn Gia Bảo được đưa ra đúng thời điểm Mỹ đang thực hiện những nỗ lực ngoại giao tích cực để thuyết phục Nga và Trung Quốc giảm quan hệ thương mại với Iran và áp đặt các lệnh trừng phạt hà khắc hơn nhằm vào nước này. Có thể nói, phát biểu của lãnh đạo Trung Quốc cũng chỉ có thể được hiểu là một sự khước từ của nước này với yêu cầu của Washington.

 Dấu hiệu thứ tư có thể được nhận thấy qua sự ủng hộ ngày càng sụt giảm mạnh của cộng đồng quốc tế đối với cuộc chiến của Mỹ ở Afghanistan. Những nỗ lực của Washington trong việc bảo đảm sự ủng hộ quốc tế cho cuộc chiến ở Afghanistan đã nhận được phản ứng rất đáng thất vọng. Trước những lời kêu gọi tha thiết của Mỹ, Thủ tướng Anh Gordon Brown hôm 14-10 đã thông báo sẽ đưa thêm quân vào chiến trường Afghanistan nhưng chỉ dừng lại ở con số ít ỏi là 500 người.

 Nói cách khác, thậm chí những nước trung thành nhất, là đồng minh dễ bảo nhất của Mỹ ở Châu Âu giờ cũng không còn sẵn sàng muốn chia sẻ gánh nặng với Mỹ trong cuộc phiêu lưu quân sự tốn kém và đầy tổn thất của nước này ở Trung Đông nữa.

 Dấu hiệu cuối cùng nhưng có ý nghĩa biểu tượng rất lớn chứng tỏ sự suy giảm ảnh hưởng của Mỹ là việc Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) đã phớt lờ Chicago cùng với Real Madrid và Tokyo để chọn Rio de Janeiro là nước chủ nhà cho Thế Vận hội Olympics 2016 sắp tới. Brazil là nước Nam Mỹ đầu tiên có vinh dự này. Cho đến trước khi cuộc bỏ phiếu tìm nước chủ nhà cho Thế vận hội Olympics mùa hè 2016, Chicago vẫn được xem là đối thủ nặng ký, đặc biệt là khi Tổng thống Barack Obama, người từng sống ở Chicago, đã đích thân đến Copenhagen để vận động IOC. Tuy nhiên, trong một diễn biến gây sửng sốt cho cả thế giới, Chicago đã không chỉ thất bại mà còn bị loại ngay từ vòng bỏ phiếu đầu tiên.

 "Brazil đã từ nước hạng hai vươn lên thành nước hạng nhất và ngày nay chúng ta đã bắt đầu nhận được sự tôn trọng mà chúng ta xứng đáng nhận được," Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva phát biểu tại buổi lễ ăn mừng ở Copenhagen sau cuộc bỏ phiếu. Còn Mỹ từ một siêu cường độc tôn ngay lập tức trở thành một quốc gia không được xếp hạng.