Nhật Bản: Một viễn cảnh buồn
Đôi khi, Nhật Bản dường như dừng lại. Khắp nơi ở châu Á, từ Thượng Hải đến Mumbai hay Jakarta, đều có sự chuyển động mạnh mẽ không ngừng, những nơi luôn tồn tại cảm giác ngày mai sẽ tốt hơn ngày hôm nay.
LTS: Cả khu vực lao vào guồng quay của 365 ngày sôi động để hướng tới một tương lai sáng lạn hơn. Nhật Bản đã từng sẻ chia sứ mệnh và động lực của châu Á. Nhưng giờ đây, các sai lầm tài chính trong nhiều thập niên đã dồn lên vai chính phủ nước này một gánh nặng nợ nần tương đương với gần 200% tổng sản lượng kinh tế. Điều gì đã xảy ra? Vì sao đất nước Mặt trời mọc khó tự thay đổi mình?
Ngày nay, Nhật Bản như một hòn đảo bất biến giữa một châu Á trong dòng chảy không ngừng. Những nhà lãnh đạo chính trị tê liệt, thay đổi liên tục, các tập đoàn ì trệ, còn người dân thì lo lắng về tương lai. Trong khi châu Á mạnh mẽ tiến lên phía trước, thì Nhật Bản lại lặng lẽ lùi về phía sau.
 |
| Nhật Bản dường như chưa tìm ra một lối thoát trong suốt cả thập niên |
Trong suốt 20 năm dài, kể từ sự sụp đổ giá cả bong bóng của thị trường chứng khoán và bất động sản đầu những năm 1990, kinh tế nước này tồn tại trong tình trạng gần như là đóng băng. Giai đoạn khổ sở sau tăng trưởng quá nóng được gọi là "thập niên tổn thất" tiếp tục kéo dài sang nhiều năm khác. Tăng trưởng thực tế hầu như không tồn tại, phúc lợi của người dân bị ảnh hưởng nặng nề, những tập đoàn công nghiệp khổng lồ rút dần khỏi cuộc chơi thế giới.
Theo giới phân tích, Nhật Bản dường như sẽ mất địa vị nền kinh tế lớn thứ hai toàn cầu trong năm nay trước một Trung Quốc đầy sinh lực. Thực tế là, Trung Quốc đang nhanh chóng vươn lên như một tín hiệu "báo rủi" với vị trí của Nhật Bản trong thế giới.
Cứ vài tháng, chính trị Nhật Bản lại xáo động, văn phòng thủ tướng lại mở cửa đón một người mới. Đất nước này đã trải qua 6 đời thủ tướng trong vòng 4 năm qua. Mỗi người mới lên lại đưa ra cam kết cải tổ. Nhưng những đề xuất tuyên bố với hy vọng tạo ấn tượng lớn lại "bị chìm nghỉm" trong hệ thống chính trị của Nhật.
Thậm chí Thủ tướng đương nhiệm Naoto Kan cũng phải thừa nhận một không khí ngột ngạt đầy tuyệt vọng bao trùm. "Cảm giác như luôn có hàng rào trước mặt", ông nói vào thời điểm nhậm chức hồi tháng 6. "Có sự cảm nhận mơ hồ là toàn bộ đất nước bị ngột ngạt".
Ông Kan là vị lãnh đạo chính trị mới nhất cam kết tạo ra đột phá. Vị cựu Bộ trưởng Tài chính đã hào hứng đưa ra chiến lược phát triển mà ông gọi là "Tiếp cận thứ ba" - một chương trình nghị sự kết hợp các chính sách trợ cấp phúc lợi châu Âu với nỗ lực ủng hộ từ chính phủ để tạo ra việc làm trong các lĩnh vực triển vọng như năng lượng xanh hay chăm sóc y tế.
Nhưng tiến trình chính trị lập tức đã cản bước ông. Trong cuộc bầu cử hồi tháng 7, những cử tri đã tỏ rõ sự thất vọng với Đảng Dân chủ Nhật Bản (DPJ) của ông Kan - khi chưa đầy một năm khi đảng này giành thắng lợi áp đảo đối thủ, giành quyền lãnh đạo đất nước. Sự bất ổn, xáo trộn tiếp tục trong nền chính trị Nhật Bản đe dọa nỗ lực cải tổ kinh tế của ông Kan, thậm chí làm tiến trình này càng thêm khó khăn.
Thời gian cuối cùng có lẽ đã hết với Nhật Bản. Trong làn sóng khủng hoảng nợ của Hy Lạp, các nhà đầu tư bắt đầu tập trung vào những quốc gia với hệ thống tài chính yếu ớt của thế giới công nghiệp hóa, và Nhật Bản nằm trong số những nước yếu nhất. Nhiều thập niên phạm các sai lầm tài chính đã dồn lên vai chính phủ nước này một gánh nặng nợ nần tương đương với gần 200% tổng sản lượng kinh tế - một gánh nặng lớn nhất trong số các nước phát triển và một áp lực buộc chính phủ của ông Kan phải giới thiệu các biện pháp cắt giảm, tiết kiệm triệt để.
"Cần có nhận thức rằng, mọi thứ không thể dậm chân tại chỗ", Jeffrey Kingston, giám đốc Nghiên cứu châu Á thuộc Đại học Temple của Nhật nói. "Vấn đề là, mọi người thực sự không biết chuyện gì xảy ra tiếp theo. Những vấn đề khổng lồ của Nhật mới chỉ ở giai đoạn "mưng mọng" và Nhật Bản vẫn trong tình trạng không có đường hướng".
Nhật Bản: Từ dẫn đầu tới tụt hậu
Người Nhật đang vật lộn với nhiều vấn đề: xã hội già hóa, thảm họa tài chính, cạnh tranh yếu dần - những thứ mà phương Tây đang bắt đầu phải đối mặt.
Cuộc vật lộn của Nhật Bản thể hiện rõ nguy cơ của sự ì trệ, của những tính toán chính trị trong nước và sự cứng nhắc về ý thức hệ, nó vượt qua chủ nghĩa thực tế cần thiết để hướng tới sự thịnh vượng trong một thế giới đang thay đổi.
Cách đây không lâu, quốc gia này còn dẫn đầu trong thay đổi. Hệ thống kinh tế mà bộ máy quan liêu dẫn dắt đã chứng tỏ ưu thế hơn hẳn với chính sách tự do kinh doanh của phương Tây. Thực tế quản lý của các tập đoàn lớn nhất Nhật Bản - tiến trình sản xuất chú trọng tính hiệu quả một cách cực đoan "chỉ trong giây lát" tới cách ra quyết định trên cơ sở đồng thuận - trở thành mô hình khiến cả thế giới thèm muốn. Rất lâu trước iPad của Apple, Sony đã làm thay đổi cách sống toàn cầu với sản phẩm Walkman.
 |
| Một người vô gia cư nằm trong công viên tại Sendai. Ở Sendai, sự tăng trưởng mạnh mẽ đã thay thế bởi thất nghiệp và chính sách cũ mòn |
Nhật Bản không cần câu trả lời, bởi chính xứ anh đào là lời giải đáp.
Cho tới bây giờ, những chính sách và thực tiễn từng tạo ra phép màu của Nhật Bản lại "bóp nghẹt" chính nước này. Nhật Bản vẫn duy trì mô hình tăng trưởng nhưng những năm thần kỳ - bộ máy quan liêu dẫn dắt việc hoạch định chính sách và kiểu phát triển chú trọng lớn vào xuất khẩu và sản xuất - cho dù nó không còn phù hợp với hiện tại, với nền kinh tế giá thành cao hay giữ mức độ cạnh tranh. Dù lĩnh vực tài chính của Nhật đã tránh được cuộc khủng hoảng thế chấp từng làm Mỹ chao đảo, nhưng nó lại bị tác động mạnh mẽ hơn từ cuộc suy thoái toàn cầu. Trong năm 2009, kinh tế Nhật sụt giảm 5,2% so với 2,4% ở Mỹ.
Người Nhật đang phải trả giá. Cho dù đất nước của họ vẫn là quốc gia giàu nhất châu Á, nhưng thị trường lao động bị bóp méo, được bảo hộ quá mức giống như từng ở Tây Âu đã khiến cứ 1 trong 3 công nhân lâm vào tình trạng làm việc thời vụ, không bảo hiểm, lương tháng, không có chương trình đào tạo. Chi tiêu tiêu dùng thắt chặt ở một đất nước đang cần đẩy mạnh tiêu dùng để phục hồi tăng trưởng.
Mức lương trung bình, khoảng 3.400 USD/tháng không khác gì năm trước và cũng giống hệt những năm 1990, trong khi thu nhập hộ gia đình của một gia đình công nhân ở mức 5.300 USD/tháng giảm 4,6% trong năm 2009.
"Nghiêng ngả" Sendai
Sendai là mẫu hình thu nhỏ của những gì đang diễn ra tại Nhật. Một thị trấn khiêm nhường với 1 triệu dân là thủ phủ của quận Miyagi, nơi tỉ lệ thất nghiệp ở mức 6,4% năm ngoái, cao hơn mức trung bình quốc gia là 5,1%. Những thanh niên tốt nghiệp ở Sendai buộc phải tìm tới các thành phố lớn hơn như Tokyo hay Osaka bởi họ không thể tìm nổi một công việc thích hợp ở quê nhà. Quan chức và giới lãnh đạo doanh nghiệp địa phương luôn thể hiện tính thiếu sáng tạo trong việc giải quyết các vấn đề kinh tế khu vực.
Trở lại kế hoạch phát triển kinh tế địa phương. Chính phủ Nhật đặt mục tiêu tạo việc làm bằng cách thu hút các nhà máy tới Miyagi trong ba lĩnh vực công nghiệp - ô tô, chế biến thực phẩm và điện tử - với ưu đãi thuế đặc biệt cùng các sáng kiến tài chính khác.
Yoshinobu Ikuta, một trợ lý giám đốc Cơ quan xúc tiến công nghiệp mới của quận, giải thích rằng, mục tiêu là để đưa Miyagi trở thành một trung tâm công nghiệp lớn. Dẫn ra một dấu hiệu tiềm năng, ông cho biết, một nhà máy lắp ráp ô tô Central Motor tại Miyagi - chi nhánh Toyota dự kiến khai trương năm 2011. "Chúng tôi muốn công nghiệp ô tô tạo thêm nhiều việc làm cho thanh niên, giúp họ ở lại khu vực này thay vì đi tìm việc bên ngoài”, Ikuta nói.
Một kế hoạch như vậy có thể khả thi, nếu đó là thời điểm năm 1975. Khi ấy, Nhật Bản là nền kinh tế tăng trưởng nhanh chóng với tỉ lệ đầu tư cao trong công nghiệp. Nhưng Nhật Bản ngày nay lại là một nền kinh tế chi phí cao chịu ảnh hưởng từ “thừa công suất”, các công ty không còng hứng thú đầu tư mạnh tay vào xây dựng các nhà máy mới. Tỉ lệ đầu tư trong GDP năm 2009 giảm mạnh so với năm 1990. Rất nhiều hãng trong các ngành công nghiệp như sản xuất ô tô thích xây dựng các nhà máy ở nước ngoài - nơi chi phí thấp hơn hoặc thị trường tiếp tục được mở rộng.
Nhà máy Central Motor là nhà máy lắp ráp đầu tiên của Toyota hoặc của chi nhánh được mở tại Nhật Bản kể từ năm 1993. Kết quả là, kế hoạch phát triển của Miyagi lại là lấy việc làm từ các nơi khác của Nhật Bản chứ không tạo ra những ngành công nghiệp mới có thể gia tăng số nhân công sử dụng.
Trông vào bàn tay trợ giúp của chính phủ
Ikuta biết được thực tế này, nhưng gạt bỏ chúng. Ông và các cộng sự cùng cả giới lãnh đạo tập đoàn tại Tokyo vẫn đang mắc kẹt trong ý tưởng của một thập niên cũ để đánh đồng tiến trình kinh tế với khả năng của các nhà máy. Ông bảo vệ kế hoạch gây dựng tại Miyagi, cho rằng những thay đổi công nghệ trong công nghiệp ô tô như tiềm năng chuyển đổi sang ô tô điện, sẽ cung cấp nhiều cơ hội cho Miyagi.
"Chúng tôi hy vọng toàn bộ ngành công nghiệp sẽ thay đổi kết hợp với các ngành công nghiệp khác”, Ikuta nói. Nhưng đâu sẽ là nơi để tạo đổi thay công nghệ? Sau tất cả, Sendai là nơi có Đại học Tohoku - một trong những ngôi trường khoa học và công nghệ hàng đầu Nhật Bản. Ikuta và cộng sự là Hiroo Sato, người theo sát những nỗ lực thúc đẩy thị trường điện tử tới Miyagi, đều nhấn mạnh bất cứ đầu tư nào cũng được hoan nghênh, nhưng chú trọng của chính phủ vẫn là ở các nhà máy.
Theo Ikuta và Sato, quận Miyagi sẵn sàng mở cửa với các nhà đầu tư nước ngoài, nhưng khác với những tỉnh, thành phố cạnh tranh ở Trung Quốc, Đài Loan hay nơi nào đó tại châu Á, chính quyền địa phương có rất ít nỗ lực để thu hút họ.
Giới lãnh đạo doanh nghiệp của Sendai dường như không có ý tưởng nào tốt hơn. Tại Phòng Thương mại Thành phố, Morio Sato, chánh văn phòng chỉ đơn giản nhắc lại kế hoạch phát triển của chính phủ: ô tô, điện tử, sản xuất. Khi được yêu cầu đưa ra ý tưởng riêng để tạo ra việc làm trong khu vực, Sato và các cộng sự lặng thinh.
Chính phủ có thể làm gì để giúp doanh nghiệp tại Sendai? Không có câu trả lời rõ ràng. Có lẽ Sato và những cộng sự của mình đều có những ý tưởng táo bạo giải quyết vấn đề kinh tế, song lại không tiện nói ra vì giữ phép lịch sự - một nét điển hình của những thế hệ đi trước tại Nhật. Nhưng kể cả khi bắt buộc phải thể hiện quan điểm thì Sato cuối cùng cũng cho biết, chính phủ cần trợ cấp nhiều hơn với doanh nghiệp nhỏ.
Mong muốn chính phủ trợ giúp là chủ để thường xuyên được bàn tới ở Sendai. Kazunori Chiba, giám đốc HIệp hội Hợp tác nông nghiệp quốc gia chi nhánh Miyagi nói, những người nông dân trong khu vực oằn mình bởi những chính sách tự do hoá trước đây và đề nghị chính phủ tiếp tục hỗ trợ để tồn tại.
Ông không chỉ muốn nông dân được tiếp tục trợ cấp, mà còn muốn chính phủ nỗ lực kiểm soát nguồn cung lương thực để hỗ trợ giá. Nông dân là những người ủng hộ trung thành cho các đối thủ chính trị của Thủ tướng Kan ở Đảng Dân chủ Tự do, nhưng rất nhiều người đã chuyển hướng sang ủng hộ DPJ. Giờ đây, theo Chiba, là lúc “đền bù”, cho dù bất cứ vấn đề tài chính nào mà Tokyo có thể phải đối mặt.
Kinh tế Nhật Bản cần một cuộc 'đại tu'
Kiểu tiếp cận “đâu sẽ vào đấy” ở Sendai cho thấy mô hình kinh tế do bộ máy viên chức dẫn dắt ở Nhật Bản trở nên lỗi thời thế nào. "Nhật Bản vẫn trông chờ vào cấu trúc cũ, nhưng chính cấu trúc ấy đã cản trở các ngành công nghiệp mới nổi lên", Kazunori Kawamura, một nhà khoa học chính trị tại Đại học Tohoku nói.
Số ít chính khách táo bạo đã có cố gắng. Junichiro Koizumi, Thủ tướng đất nước mặt trời mọc từ 2001 - 2006, tin rằng người Nhật cần tự do hơn để đưa nền kinh tế chuyển động trở lại. Ông áp dụng chương trình tự do hóa kiểu Mỹ, nới lỏng tính cứng nhắc trên thị trường lao động, tái cơ cấu tập đoàn để khuyến khích đầu tư mới và doanh nghiệp.
 |
Để duy trì tăng trường và đảm bảo việc làm trong thời điểm suy thoái, chính phủ Nhật chọn cách chi tiêu mạnh tay vào cơ sở hạ tầng. Kết quả: nợ chính phủ lên đến gần 200% GDP, gánh nặng nợ nần gấp đôi của Mỹ |
Nhưng trong một xã hội tự hãnh diện về chủ nghĩa quân bình, những khác biệt trong an sinh mà chiến dịch cải cách của Koizumi mang tới đã làm rất nhiều người Nhật Bản không bằng lòng. Công chúng choáng váng khi chứng kiến những công nhân thất nghiệp dựng lều trại ở giữa Tokyo sầm uất trong suốt cuộc Đại suy thoái. Ý tưởng cải cách thị trường trở nên “bại hoại” ở Nhật Bản đến nỗi những thành viên tranh cử của DPJ một lần nữa lại tuyên bố chống lại nó trong cuộc tổng tuyển cử năm ngoái. Yukio Hatoyama, Thủ tướng đầu tiên từ DPJ, coi vấn đề này là “trái luân lý”.
DPJ đang cố gắng ổn định Nhật Bản bằng nhiều cách khác nhau. Thủ tướng đương nhiệm Kan muốn thâu tóm sức mạnh hoạch định chính sách từ quan chức quan liêu vào tay nội các. DPJ cũng hiểu rằng, tuyên bố cải cách với người dân Nhật Bản sẽ khó khăn nếu không có sự cải tổ mạng lưới an sinh xã hội.
Chính sách không theo kịp thay đổi xã hội
Đảng này ra quyết định không thu học phí trung học, giới thiệu chương trình trợ cấp chính phủ cho các gia đình có con nhỏ, cam kết thúc đẩy dịch vụ chăm sóc trẻ và y tế. Ông Kan hy vọng sẽ khởi động sự tăng trưởng bằng cách củng cố niềm tin tiêu dùng, thuyết phục các gia đình Nhật Bản chi tiêu mạnh tay hơn. Ông cũng đưa ra ý tưởng cắt giảm thuế tập đoàn - vốn cao hơn hầu hết các quốc gia công nghiệp hóa khác, để thu hút đầu tư và tạo việc làm mới. "Nền kinh tế tiếp tục ì trệ vì các chính sách kinh tế không theo kịp thay đổi trong cơ cấu công nghiệp và xã hội”, Thủ tướng Kan phát biểu hồi tháng 6.
Nhưng, những hoài nghi về các chính sách của ông Kan ngày một gia tăng. Nhiều thập niên “vung tay quá trán”, chi tiêu tài chính lãng phí, các thủ tướng trước tận dụng mọi biện pháp kích thích tăng trưởng với những công trình xây dựng hoành tráng, trong khi không “thiết tha” với cải cách - đã hạn chế khả năng tạo ra tăng trưởng bằng chính sách của chính phủ mà ông Kan theo đuổi.
Bản thân ông Kan mô tả tình hình tài chính Nhật Bản là “thảm khốc” và cảnh báo về sự “sụp đổ tài chính” nếu không hành động. Trong tháng 6, ông vạch ra kế hoạch tiết kiệm để cân bằng gánh nặng thâm hụt trong thập niên tới. Ông còn nói về một đề xuất gây tranh cãi là tăng gấp đôi thuế mua hàng lên 10% để góp phần lấp đầy kho bạc nhà nước đang trống rỗng. Ông biện luận rằng, chính phủ của ông có thể cùng một lúc vừa kiềm chế thâm hụt tài chính vừa hỗ trợ cho các phí tổn an sinh xã hội.
Nhưng lời biện luận của ông không có sức thuyết phục. Tăng thuế sẽ bóp nghẹt mức chi tiêu tiêu dùng mà ông từng muốn thúc đẩy, trong khi có lẽ chỉ làm “sứt mẻ” thêm các vấn đề tài chính của Nhật Bản. Carl Weinberg, một nhà kinh tế học tại Học viện Kinh tế cảnh báo, chính phủ Nhật sẽ còn phải áp dụng các biện pháp cứng rắn hơn nhiều nếu muốn giảm gánh nặng nợ nần. "Hiện tại, chúng tôi chưa thấy một viễn cảnh hợp lý trong tỉ lệ nợ so với GDP”, Weinberg viết trong một nghiên cứu gần đây.
Những tên tuổi lớn nhất xứ anh đào bắt đầu “mất đất” trong các ngành công nghiệp chủ chốt cũng như các thị trường trên thế giới, trong khi các đối thủ cạnh tranh ở châu Á ngày một “nhanh nhẹn, linh hoạt” hơn. Điều này thấy rõ nhất tại các thị trường mới nổi chủ chốt của tương lai là Trung Quốc và Ấn Độ.
Ví dụ tại Ấn Độ, năm ngoái, hãng Hyundai của Hàn Quốc đã tiêu thụ lượng xe hơi nhiều gấp 2,5 lần so với cả Toyota và Honda gộp lại, theo thống kê của J.D. Power & Associates. Các thương hiệu Nhật cũng chậm chân và tụt hậu ở các thị trường tiêu dùng mới và nóng. Samsung và LG Electronics của Hàn Quốc đứng hàng đầu trong mở rộng kinh doanh TV LCD chứ không phải Sony, Sharp hoặc Panasonic. Trong khi Acer của Đài Loan đã trở thành người chiến thắng trên thị trường mini-PC netbook.
Tìm kiếm tương lai
Dĩ nhiên, một số quyết định tốt đã được đưa ra. Các công ty Nhật Bản vẫn sở hữu những sáng kiến, sản phẩm thông minh của thế giới như sản phẩm xe hơi Prius của Toyota hay bảng điều khiển video game Wii của Nintendo, cho tới công nghệ đỉnh cao trong các ngành công nghiệp chủ chốt trong tương lai như năng lượng hạt nhân...
Nhiều lãnh đạo tập đoàn cũng cố gắng thay đổi để phù hợp với nhu cầu từ các thị trường mới nổi. Toyota sẽ bắt đầu sản phẩm trong mô hình đầu tiên thiết kế riêng cho thị trường Ấn Độ, gọi là Etios, vào cuối năm nay. Trong khi giữa tháng 7 vừa qua, công ty này tuyên bố sẽ xây dựng nhà máy 600 triệu USD ở Brazil để sản xuất xe hơi loại nhỏ cho người tiêu dùng địa phương.
Một tín hiệu khác cho thấy các công ty Nhật bắt đầu chú ý tới tính toàn cầu nhiều hơn. Nhiều tập đoàn khẳng định tiếng Anh sẽ là ngôn ngữ chính thức của họ. Thanh niên thì thiên về thành lập công ty riêng hơn là gia nhập những tập đoàn lớn hay bộ ngành chính phủ như họ từng làm trước đây.
Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là, họ sẽ làm gì để thay thế? Nền kinh tế vẫn đi theo kiểu quản lý quan liêu nên bắt đầu một ngành kinh doanh mới sẽ là sứ mệnh khó khăn. Trên thực tế, toàn bộ nền kinh tế Nhật Bản cần một cuộc “đại tu” để tạo ra nhiều cơ hội mới cho giới trẻ. Các nhà hoạch định chính sách cần “phá vỡ” thông lệ phụ thuộc vào xuất khẩu trong nhiều thập niên qua và tìm ra nguồn lực tăng trưởng mới ngay ở trong nước.
Nhật Bản cũng cần có sự cải tổ lớn trên thị trường lao động theo xu hướng tăng lương, tăng năng lực sản xuất và phúc lợi cho công nhân, thúc đẩy tiêu dùng. Nước này còn cần tạo cho phụ nữ vai trò lớn hơn ở nơi làm việc, tiếp nhận lực lượng lao động nhập cư để giải quyết gánh nặng già hóa nhân công. Rộng hơn nữa, người Nhật cuối cùng cần mở cửa hơn cho đầu tư nước ngoài, thu hút tài năng, tìm kiếm trải nghiệm quốc tế lớn hơn.
Theo Học viện Giáo dục quốc tế, số lượng sinh viên Nhật Bản theo học các trường tại Mỹ giảm 38% xuống còn 29.264 người trong thập niên qua. Trong khi đó, con số này với sinh viên Trung Quốc lại tăng tới 80%.
Katsuji Konno, Chủ tịch Igeta Tea Manufacturing, một chuỗi cửa hàng kinh doanh trà đặc biệt tại Sendai than phiền rằng, các lãnh đạo Nhật Bản quá chú trọng tới những biện pháp ngắn hạn, thay vì đưa ra giải pháp dài hơi. "Bạn cần nghĩ về những cách thức quyết liệt hơn”, ông nói. Và, Nhật Bản cần dừng sống trong quá khứ, nếu không, sẽ không thể có một tương lai.
Chùm ảnh: Bức tranh ảm đạm về một Nhật Bản tụt dốc
Giờ đây, các sai lầm tài chính trong nhiều thập niên đã dồn lên vai chính phủ Nhật Bản một gánh nặng nợ nần tương đương với gần 200% tổng sản lượng kinh tế.
Các công chức Sendai trong phút nghỉ ngơi. Nhật Bản từng chia sẻ sứ mệnh và động lực phát triển của châu Á. Nhưng giờ đây, nước này như một hòn đảo tách rời khỏi dòng chảy sôi động của châu lục.Nếu có nơi nào đó cần thay đổi, đó chính là Sendai. Một thị trấn có 1 triệu dân, thủ phủ quận Miyagi, nơi tỉ lệ thất nghiệp năm ngoái là 6,4%, cao hơn mức trung bình của quốc gia là 5,1%.Một người vô gia cư nằm trong công viên tại Sendai. Cho dù các lãnh đạo địa phương tuyên bố sẽ tạo việc làm bằng cách thu hút các nhà máy đến khu vực này, nhưng Nhật Bản đã trải qua tình trạng dư thừa sản xuất nên các công ty không còn hứng thú đầu tư vào những cơ sở sản xuất mới, trong khi rất nhiều hãng lại thích xây nhà máy ở nước ngoài, nơi có giá nhân công rẻ hơn và thị trường đang được mở rộng.Nhiều sinh viên tốt nghiệp của Sendai đã buộc phải tìm tới các thành phố lớn như Tokyo hay Nagoya vì không thể tìm được một công việc tốt ở quê nhà. Lãnh đạo chính quyền địa phương và doanh nghiệp thiếu sự sáng tạo trong việc giải quyết các vấn đề kinh tế khu vực.Những vấn đề của Nhật Bản có thể là những gì mà Mỹ và Tây Âu sớm đối mặt. Nhật Bản đã phải vật lộn với một xã hội già hóa, thảm họa tài chính, tính cạnh tranh suy giảm - đó cũng là những gì phương Tây bắt đầu tự nhìn thấy.Để duy trì tăng trưởng và việc làm trong thời điểm suy thoái, chính phủ Nhật Bản lựa chọn cách thức chi tiêu mạnh tay, đặc biệt vào những dự án cơ sở hạ tầng lớn. Kết quả là nợ chính phủ leo thang. Chiếm gần 200% GDP, gánh nặng nợ công của Nhật đã gấp đôi Mỹ.Thực tế quản lý của các tập đoàn lớn nhất Nhật Bản - tiến trình sản xuất chú trọng tính hiệu quả một cách cực đoan "chỉ trong giây lát" tới cách ra quyết định trên cơ sở đồng thuận - trở thành mô hình khiến cả thế giới thèm muốn. Nhưng tới bây giờ, những chính sách và thực tiễn từng tạo ra phép màu của Nhật Bản lại "bóp nghẹt" chính nước này.Ngày nay, Nhật Bản như một hòn đảo bất biến giữa một châu Á trong dòng chảy không ngừng. Những nhà lãnh đạo chính trị tê liệt, thay đổi liên tục, các tập đoàn ì trệ, còn người dân thì lo lắng về tương lai. Trong khi châu Á mạnh mẽ tiến lên phía trước, thì Nhật Bản lại lặng lẽ lùi về phía sau. Nhật Bản dường như chưa tìm ra một lối thoát trong suốt cả thập niên.
