Những trở ngại và thách thức trong năm 2010

Nền kinh tế Mỹ trong quý III-2009 đã bắt đầu tăng trưởng sau cuộc suy thoái tồi tệ nhất trong vòng 70 năm qua, nhưng chưa chắc chắn. Nổi cộm nhất là tình trạng thất nghiệp chưa có dấu hiệu cải thiện, hiện ở mức hai con số (10,8%). Thượng viện Mỹ dự kiến sẽ xem xét dự luật hỗ trợ tạo việc làm trị giá 155 tỷ USD, đã được Hạ viện thông qua trung tuần tháng 12 vừa qua. Chính phủ Mỹ dự báo, số người thất nghiệp sẽ vẫn ở mức 10% trong năm nay vì các công ty, xí nghiệp tuy hoạt động khá nhưng vẫn chưa có nhu cầu nhận thêm lao động mới. Trong khi đó, Bộ Tài chính Mỹ cho biết, sẽ yêu cầu Quốc hội nới lỏng các hạn chế đối với Chương trình Giải cứu tài sản xấu (TARP) nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ phát triển. Hệ thống tài chính - ngân hàng chưa hoạt động trở lại bình thường. Năm qua đã có thêm 140 ngân hàng phá sản hoặc ngừng hoạt động. Danh sách này có thể kéo dài thêm trong năm nay.

Với những gói kích cầu hơn 1.500 tỷ USD, tăng chi phí cho chiến tranh và an ninh đã đẩy nước Mỹ vào tình trạng thâm hụt ngân sách khổng lồ 1.420 tỷ USD trong tài khóa 2009 (kết thúc ngày 30-9-2009) mà chưa có giải pháp cho mục tiêu kiềm chế khoản thâm hụt này. Chính quyền Obama đang bị chỉ trích mạnh mẽ về khoản thâm hụt ngân sách kỷ lục, đồng thời cũng gặp nhiều khó khăn trong cải tổ hệ thống tài chính do mâu thuẫn nội bộ và ràng buộc bởi luật pháp. Nợ Nhà nước gần bằng GDP một năm.

Cải cách y tế là một cam kết và cũng là một ưu tiên trong chính sách "thay đổi" của vị Tổng thống da mầu. Tại Mỹ, hiện có 45 triệu người, chiếm 15% dân số khó tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe do không có bảo hiểm y tế, trong bối cảnh nước Mỹ trở thành quốc gia có chi phí y tế đắt đỏ nhất thế giới. Vì vậy, kế hoạch cải cách y tế của Tổng thống

Obama được kỳ vọng là một trong những thay đổi mà nước Mỹ phải có. Mặc dù dự luật về cải cách y tế đã được Thượng viện thông qua ngay trước thềm lễ Giáng sinh, song chính quyền Obama sẽ phải đối mặt với các cuộc thương lượng khó khăn tại Quốc hội để kết hợp hai dự luật của Hạ viện và Thượng viện. Các nghị sĩ đảng Cộng hòa công khai tuyên bố quyết tâm ngăn cản Tổng thống Obama ký ban hành luật cải cách y tế trong năm 2010.

Ðẩy mạnh cuộc chiến chống biến đổi khí hậu cũng là một trong những ưu tiên lớn của chính quyền Obama. Sau Hội nghị biến đổi khí hậu toàn cầu ở Copenhagen (Ðan Mạch), chính quyền Obama sẽ phải thúc đẩy Thượng viện thông qua một dự luật về cắt giảm khí thải. Ngoài ra, các nỗ lực của chính quyền cũng vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của nhiều nghị sĩ Cộng hòa và các nhà lập pháp từ các tiểu bang sản xuất than đá và dầu lửa. An ninh quốc gia tiếp tục là trọng tâm trong chính sách đối nội và đối ngoại của Mỹ. Sau vụ đánh bom máy bay hụt đúng ngày Giáng sinh vừa qua, các nghị sĩ bảo thủ và độc lập đã chỉ trích Nhà trắng lơ là công tác chống khủng bố và kêu gọi Tổng thống Obama xem xét lại quyết định đóng cửa nhà tù Guantanamo, ngừng di chuyển các nghi can khủng bố khỏi đây.

Cuối cùng là hai cuộc chiến hao người tốn của và kéo dài của Mỹ tại Afghanistan và Iraq. Tổng thống Obama đã ra lệnh tăng thêm 30 nghìn lính Mỹ tới chiến trường Afghanistan, nâng tổng số quân Mỹ tại đây lên khoảng 100 nghìn người. Trong khi đó, mặc dù Tổng thống Obama tuyên bố sẽ rút hết quân chiến đấu khỏi chiến trường Iraq vào cuối năm 2011, song dư luận không khỏi hoài nghi về tính khả thi của kế hoạch này khi thời gian qua, tại đây liên tiếp xảy ra các vụ đánh bom khủng bố đẫm máu. Kế hoạch của Mỹ viện trợ và huấn luyện cho lực lượng an ninh ở Somalia và Yemen truy quét lực lượng Al Qaeda có nguy cơ bùng nổ cuộc chiến tranh mới mà ảnh hưởng của nó chưa thể lường trước được.

Bên kia bờ Ðại Tây Dương, 27 quốc gia thành viên Liên hiệp châu Âu (EU) bước vào năm 2010, cũng là chương mới trong lịch sử của khối theo tinh thần Hiệp ước Lisbon trong tình trạng vừa trải qua "căn bệnh nặng". Tân Chủ tịch EU, Herman Van Rompuy trong ngày làm việc chính thức đầu tiên đã kêu gọi tổ chức một Hội nghị cấp cao đặc biệt của EU vào ngày 11-2 để thảo luận các vấn đề kinh tế. Theo thông lệ, các nhà lãnh đạo EU gặp nhau vào tháng 3 để bàn vấn đề kinh tế của khối, song ông Chủ tịch đầu tiên vừa chấp chính đã phá vỡ thông lệ. Các nhà phân tích cho rằng, Hội nghị cấp cao đặc biệt sắp tới nhằm giải quyết hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế đã đẩy châu Âu vào tình trạng đình đốn nhất từ trước đến nay và khởi động các cuộc đàm phán về kế hoạch kinh tế 10 năm của EU vốn còn có nhiều bất đồng. Các mục tiêu chính của EU là tạo việc làm cho 70% lực lượng lao động, kiềm chế mức thâm hụt ngân sách dưới 3% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và ấn định mức chi tiêu cho lĩnh vực nghiên cứu và phát triển tương đương 3% GDP đều không thực hiện được. Tây Ban Nha, nước đảm nhận chức Chủ tịch luân phiên EU nhiệm kỳ sáu tháng đầu năm cũng cho biết sẽ đặt các vấn đề kinh tế làm nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ của mình.

Tại châu Á, khu vực được đánh giá là "động lực" của quá trình phục hồi kinh tế toàn cầu cũng đã xuất hiện những khó khăn mới. Một số nước tiếp tục đưa ra gói kích cầu kinh tế mới. Ngày 4-1, Thủ tướng Nhật Bản Y.Hatoyama khẳng định, Chính phủ sẽ nỗ lực thúc đẩy Quốc hội sớm thông qua dự thảo ngân sách bổ sung lần thứ hai cho tài khóa 2009 và dự thảo ngân sách cho tài khóa 2010, nhằm ngăn chặn nguy cơ nền kinh tế lớn thứ hai thế giới này rơi vào cuộc suy thoái mới. Tại cuộc họp báo đầu năm 2010, Thủ tướng Hatoyama cam kết sẽ tiến hành nhiều cải cách hành chính hơn nữa trong năm 2010, trong đó có việc tái cơ cấu các cơ quan hành chính của Nhà nước, đặc biệt cấm tình trạng quan chức ở các cơ quan nhà nước sau khi về hưu sẽ được bố trí vào các công việc nhiều bổng lộc ở cơ quan trong lĩnh vực mà họ quản lý trước đây. Chính phủ sẽ xem xét lại cơ cấu chính quyền hiện tại để tăng thêm quyền hạn cho nhân dân và các chính quyền địa phương. Một thách thức đối với Chính phủ non trẻ của Thủ tướng Hatoyama là vấn đề di chuyển căn cứ không quân của Mỹ trên đảo Okinawa.

Tại Singapore, Thủ tướng Lý Hiển Long, trong diễn văn nhân dịp năm mới 2010 cho biết, kinh tế nước này giảm 2,1% trong năm 2009 do những tác động của khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Tháng 11-2009, Chính phủ nước này tuyên bố, thời kỳ suy thoái tồi tệ nhất trong lịch sử nước này đã kết thúc, song cảnh báo rằng khả năng phục hồi kinh tế nước này tùy thuộc vào tốc độ phục hồi của các đối tác thương mại lớn như Mỹ, EU và Nhật Bản.