The Economist: Nhìn lại thế giới năm 2009

E-mail | Bản in | Lưu xem sau

Năm 2009 Mỹ và Trung Quốc đã tiến gần nhau nhưng không cùng nhìn về một hướng

Mỗi khi năm cùng tháng tận, tuần báo kinh tế nổi tiếng The Economist (Anh Quốc) lại liệt kê những sự kiện đáng nhớ nhất xảy ra trên thế giới trong năm qua, cả trong lĩnh vực chính trị và kinh tế. Dưới đây là tóm lược những sự kiện nổi bật.

- Ứng cử viên Barack Obama đăng quang, trở thành tổng thống thứ 44 của Hoa Kỳ. Trong năm cầm quyền đầu tiên đầy giông bão, ông Obama đã đảo ngược chính sách cấm tài trợ cho việc nghiên cứu tế bào gốc, nới lỏng những hạn chế trong giao thiệp với Cuba, bãi bỏ lệnh cấm người nhiễm HIV - AIDS nhập cảnh Mỹ, thúc đẩy Quốc hội Mỹ thông qua chương trình cải tổ hệ thống y tế, hứa hẹn đóng cửa nhà tù đầy tai tiếng Guatanamo và cam kết giảm mức phát thải của Mỹ.

Đặc biệt ông Obama bắt đầu thay đổi giọng điệu của Mỹ về ngoại giao và an ninh, tìm cách “làm mới” quan hệ với Nga, kêu gọi “một sự khởi đầu mới” với thế giới Hồi giáo. Theo quyết định của ông, quân đội Mỹ bắt đầu rút khỏi các thành phố Iraq từ tháng 6/2009 và dự kiến rời khỏi Iraq vào năm 2010. Vào cuối năm, ông Obama lại quyết định đưa thêm 30.000 quân tới Afghanistan theo đề nghị của các tướng lĩnh ngoài mặt trận để chống quân Taliban mà hiện đã gây bất ổn cho cả nước láng giềng Pakistan. Ông Obama bảo vệ việc dùng vũ lực trong “những cuộc chiến tranh chính nghĩa” (just wars). Cũng vào cuối năm, ông Obama được tặng giải Nobel Hòa bình, tuy rằng có hơi sớm, theo nhiều nhà phân tích.

- Hiệp định Lisbon hình thành một Liên minh châu Âu mở rộng cuối cùng cũng được thực thi khi người dân Ireland bỏ phiếu thuận trong cuộc trưng cầu dân ý lần thứ hai; Thủ tướng Bỉ Herman Van Rompuy được đề cử làm chủ tịch thường trực Hội đồng châu Âu mới hình thành. Tại Đức, bà Angela Merkel trúng cử thủ tướng nhiệm kỳ thứ hai, ở Ấn Độ đảng Quốc Đại giành lại đa số ghế, ở Indonesia ông Susilo Bambang Yudhoyono làm thêm một nhiệm kỳ tổng thống nữa trong khi tại Nhật, đảng Dân chủ Tự do chấm dứt nửa thế kỷ cầm quyền để nhường lại cho đảng Dân chủ Nhật Bản với một cương lĩnh có nhiều thay đổi cả về đối nội và đối ngoại.

- Tại châu Á, cuộc nội chiến kéo dài một phần tư thế kỷ đã kết thúc khi quân đội chính phủ đánh tan những nhóm cuối cùng của phiến quân Hổ Tamils. Hàng ngàn người thiệt mạng trong những ngày cuối của cuộc chiến và hơn 300.000 người không còn nơi trú ẩn. Kinh tế Trung Quốc lại bắt đầu xốc tới; xuất khẩu và nhập khẩu đều tăng mạnh sau khi suy giảm hồi đầu năm. Nhu cầu tiêu thụ nguyên, nhiên liệu của kinh tế Trung Quốc là một trong những yếu tố thúc đẩy đợt tăng giá hàng hóa nguyên liệu trong nửa cuối năm nay.

- Chính phủ tất cả các quốc gia trên thế giới thực thi nhiều biện pháp đối phó với cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ làm cho tỷ lệ thất nghiệp tăng cao. Hồi tháng 1/2009, Quốc hội Mỹ ban hành gói kích cầu 787 tỉ đô la Mỹ, Ngân hàng trung ương Anh bơm vào nền kinh tế 200 tỉ bảng Anh (330 tỉ đô la Mỹ) là những ví dụ. Nhờ những biện pháp này, cùng với việc hạ tỷ lệ lãi suất xuống gần 0%, đã giúp các nền kinh tế phương Tây chuyển dần ra khỏi suy thoái, làm dịu nỗi lo sợ rằng thế giới sẽ rơi vào một giai đoạn trì trệ như thời Đại Khủng hoảng 1930. Tuy vậy, nỗi lo này không mất đi mà trở nên mạnh mẽ hơn vào cuối năm trước khi các khoản thâm hụt ngân sách đạt quy mô khổng lồ, chẳng hạn Mỹ thâm hụt gần 1.400 tỉ đô la. Quỹ Tiền tệ quốc tế, Ngân hàng trung ương châu Âu và nhiều ngân hàng trung ương khác vội vã lên tiếng thúc giục các nước có biện pháp thu hồi các chương trình kích cầu.

Nhờ thị trường chứng khoán khởi sắc, và sau khi trải qua thử thách về khả năng ứng phó với các cuộc suy thoái tương lai, nhiều ngân hàng lớn, chẳng hạn như Bank of America, Citigroup và Wells Fargo đã bắt đầu hoàn trả khoản tiền cứu nguy mà họ nhận được trong lúc nguy cấp. Các ngân hàng làm được việc này nhờ bán cổ phần thông qua các kế hoạch huy động vốn lớn. Trong khi đó, các ngân hàng nhỏ tiếp tục sa lầy; tính đến cuối năm, riêng tại Mỹ đã có 140 ngân hàng bị phá sản, sáp nhập hoặc bị đưa vào diện kiểm soát đặc biệt.

- Nhưng các ông trùm ngân hàng tiếp tục được hưởng những khoản tiền thưởng khổng lồ. Vụ tiền thưởng béo bở dành cho các nhà quản trị của tập đoàn bảo hiểm Mỹ AIG – một doanh nghiệp sống sót được nhờ khoản cứu nguy 176 tỉ đô la Mỹ từ tiền đóng thuế của người dân Mỹ – đã gây phẫn nộ rộng rãi trong công chúng. Thủ tướng Anh cũng quyết định đánh thuế “siêu lợi tức” lên tiền thưởng của giới ngân hàng tại London.

- Tập đoàn xe hơi General Motors - biểu tượng một thời của nền công nghiệp Mỹ, xin bảo hộ phá sản với khoản nợ lên tới 172 tỉ đô la; Chính phủ Mỹ nhảy vào nắm đa số cổ phần của tập đoàn này và bắt đầu vực nó dậy. Chương trình “đổi xe cũ lấy tiền”, khuyến khích người dân bỏ xe cũ mua xe mới tiết kiệm nhiên liệu hơn cũng mang lại lợi ích cần thiết cho GM và những nhà sản xuất xe hơi khác. Tập đoàn xe hơi Chrysler cũng bị phá sản và sáp nhập vào tập đoàn Fiat (Ý). Những vụ phá sản đáng chú ý khác có tập đoàn thiết bị viễn thông Nortel Networks, tạp chí Reader’s Digest, chuỗi công viên giải trí Six Flags, công ty sòng bài Trump Entertainment, các tờ báo Chicago Sun và Times… 

- Vua lừa Bernie Madoff bị kêu án 150 năm tù giam do lừa đảo khách hàng 65 tỉ đô la Mỹ từ việc huy động vốn kiểu lấy tiền người sau trả lãi cho người trước. Ông Allen Stanford - một tỉ phú ở Texas cũng bị bắt giam vì có dấu hiệu lừa đảo nhà đầu tư để biển lận 8 tỉ đô la Mỹ.

- Vụ máy bay của hãng Air France bị rơi xuống Đại Tây dương trên đường từ Rio de Janeiro về Paris hồi tháng 6, làm 228 người thiệt mạng, được coi là tai nạn hàng không nghiêm trọng nhất trong năm. Nước Úc trải qua vụ cháy rừng tồi tệ nhất xưa nay hồi tháng 2/2009, trong đó riêng tiểu bang Victoria đã có 170 người thiệt mạng. Dịch cúm A H1N1 khởi phát từ Mexico và lan ra toàn cầu buộc Tổ chức Y tế thế giới phải công bố đại dịch toàn thế giới. Cho đến nay có ít nhất 9.500 người được cho là bị thiệt mạng vì đại dịch này.

- Trong những ngày cuối năm, hàng ngàn nhà hoạt động môi trường, chính trị gia và nguyên thủ quốc gia tụ họp tại thủ đô Đan Mạch để thảo luận một hiệp định mới về khí hậu nhằm ứng phó với xu thế nóng dần lên của trái đất. Tuy vậy, hội nghị Copenhagen đã không thu hẹp được khoảng cách về quan điểm giữa nhóm nước công nghiệp và nhóm nước đang phát triển, chỉ đi tới một thỏa thuận chính trị mà không đưa ra được những mục tiêu cụ thể về mức khí thải phải cắt giảm của các nước, cũng như không hoàn tất được một hiệp định có tính ràng buộc về mặt pháp lý – một kết quả đáng thất vọng.

(Theo Thái Bình // Báo Doanh nhân)