"Cuộc chạy đua" tranh giành ảnh hưởng ở châu Phi

Lục địa đen hấp dẫn đến nỗi cụm từ "cuộc đua tới châu Phi" không còn xa lạ bởi nhiều cường quốc có chính sách đặc biệt hướng tới châu lục này. Anh tiếp tục thông qua khối Thịnh vượng chung để thâm nhập châu Phi. Pháp với mối liên hệ về văn hóa, ngôn ngữ mở rộng ảnh hưởng ở các nước châu Phi như Algeria, Senegan, Tunisia,... Ðối với Mỹ, châu Phi luôn nằm trong chiến lược đầu tư vì Mỹ nhập tới 20% dầu thô từ các nước nam sa mạc Sahara. Trung Quốc có dự án đầu tư khắp lục địa đen. Bắc Kinh đã tuyên bố xóa nợ cho các nước châu Phi hàng chục tỷ USD. Nga trở lại châu Phi sau một thời gian dài gần như bị gián đoạn. Mối quan hệ tốt đẹp giữa Liên Xô (trước đây) với các nước châu Phi tạo điều kiện thuận lợi khi Nga muốn trở lại châu Phi.

Trung Quốc từ nhiều năm qua liên tục tăng cường sự hiện diện và hợp tác với châu Phi. Tháng 2-2009, Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Ðào đã thăm Mali, Senegan, Tanzania và Mauritius nhằm củng cố mối quan hệ hợp tác hai bên cùng có lợi. Trong chuyến thăm đó, Trung Quốc đã đưa ra thông điệp sẵn sàng cùng các nước châu Phi vượt qua khó khăn của cuộc khủng hoảng. Trung Quốc bày tỏ sẵn sàng xóa nợ cho 30 nước nghèo nhất châu Phi. Trao đổi thương mại giữa Trung Quốc và châu Phi tăng trung bình mỗi năm khoảng 30% trong suốt thập kỷ qua, đạt gần 107 tỷ USD năm 2008. Hàng hóa Trung Quốc tràn ngập thị trường này. Gần đây, mặc dù Trung Quốc cũng đang chịu tác động tiêu cực của khủng hoảng kinh tế toàn cầu, song nước này tuyên bố giữ nguyên mức tài trợ phát triển châu Phi khoảng một tỷ USD thông qua Quỹ phát triển Trung Quốc-châu Phi. Thời gian gần đây, Trung Quốc đã đẩy mạnh quan hệ với một loạt nước như Zimbabwe, Uganda, CHDC Congo, Zambia, Angola và Botswana. Trung Quốc cũng bày tỏ thiện chí sẵn sàng đầu tư tài chính và phát triển cơ sở hạ tầng châu Phi mà không kèm theo điều kiện như các nước phương Tây vẫn thường đưa ra. Trung Quốc đã mua gần một triệu thùng dầu từ Angola bổ sung vào kho dự trữ chiến lược; tài trợ hàng trăm triệu USD cho dự án mở rộng Nhà máy điện Morupule của Botswana; xây dựng cơ quan chính phủ, bệnh viện, cơ sở hạ tầng ở Mali.

Trong chuyến công du đầu tiên trên cương vị Tổng thống Mỹ tới Ghana, đất nước ở Tây Phi ngày 11-7 vừa qua, Tổng thống Obama đã khẳng định "châu Phi không nằm ngoài các vấn đề thế giới" và châu Phi là một phần không thể tách rời của nền kinh tế toàn cầu. Trong nhiều năm qua, các cuộc xung đột và tình trạng bất ổn ở Sudan và Somalia đã tác động mạnh đến các nỗ lực ngoại giao của Mỹ ở châu Phi. Hiện giờ, Tổng thống Obama dường như muốn trực tiếp tập trung nỗ lực hơn vào châu Phi. Theo các nhà phân tích, chuyến thăm của ông Obama tới Ghana là một "động thái sáng suốt" để tăng cường mối quan hệ và ảnh hưởng của Mỹ với các đồng minh Tây Phi và thiết lập một liên minh mới để khai thác các nguồn lợi tài nguyên ở châu Phi. Bộ Năng lượng Mỹ từng cam kết đến năm 2020, mỗi năm Mỹ sẽ nhập khẩu hơn 770 triệu thùng dầu của châu Phi. Hội đồng tình báo quốc gia Mỹ cho rằng, vào năm 2015, lượng dầu nhập khẩu của châu Phi sẽ chiếm 25% tổng khối lượng dầu nhập khẩu của Mỹ. Hiện trao đổi thương mại giữa Mỹ và các nước nam sa mạc Sahara vẫn nhỏ mặc dù Mỹ đã áp dụng liệu pháp miễn thuế đối với hầu hết các sản phẩm xuất khẩu của khu vực này. Các nước nam Sahara chỉ chiếm hơn 1% tổng kim ngạch xuất khẩu của Mỹ và 3% tổng kim ngạch nhập khẩu của Mỹ năm 2008. Nhập khẩu của Mỹ từ khu vực này tăng 28% năm 2008, đạt 86 tỷ USD, trong đó dầu mỏ chiếm 80% (71,2 tỷ USD). Mỹ cũng nhập khẩu khoảng ba tỷ USD bạch kim, 1,6 tỷ USD kim cương và 1,3 tỷ USD sắt thép từ châu Phi. Năm ngoái, kim ngạch xuất khẩu của Mỹ tới khu vực này trị giá 18,6 tỷ USD, chủ yếu là ô-tô, ngũ cốc, hạt lấy dầu, các sản phẩm hóa dầu và than, máy bay. QH Mỹ đã thông qua một số luật nhằm thúc đẩy thương mại với lục địa đen.

Tổng thống Nga D. Medvedev và hơn 100 thương gia vừa đến thăm Ai Cập, Nigeria, Namibia và Angola trong chuyến thăm châu Phi dài nhất của một nhà lãnh đạo Nga. Tại Cairo (Ai Cập), Nga và Ai Cập đã ký một hiệp định hợp tác chiến lược mười năm. Tại Nigeria, nước xuất khẩu dầu lớn nhất châu Phi, Công ty dầu mỏ Gazprom của Nga được chọn là nhà đầu tư chính trong việc thăm dò trữ lượng khí đốt của nước này. Gazprom và Công ty dầu mỏ quốc gia Nigeria ký các thỏa thuận hợp tác để phát triển các mỏ dầu và khí đốt lớn, xây dựng đường ống dẫn khí đốt từ Nigeria tới châu Âu. Hợp tác kinh tế, đặc biệt là năng lượng chiếm hàng đầu trong chương trình nghị sự với hàng loạt thỏa thuận hợp tác năng lượng được ký kết. Ðầu tư của Nga vào lĩnh vực năng lượng của Nigeria có thể lên tới hàng tỷ USD. Tại Namibia, Ngân hàng Gazprom đã ký thỏa thuận với Công ty Dầu mỏ quốc gia Namcor cam kết cung cấp vốn để xây dựng nhà máy điện khí đốt nhằm xuất khẩu điện sang Nam Phi. Hai bên cũng ký một số hiệp định hợp tác về khai thác khí đốt, urani, bảo hộ đầu tư, hợp tác nghề cá... Ðề cập sự hiện diện của các doanh nghiệp Nga tại châu lục này, ông Medvedev cho biết, cũng giống như các đối tác lớn khác trên sân chơi quốc tế như Mỹ, Liên hiệp châu Âu (EU) hay Trung Quốc, Nga sẽ bảo vệ các quyền lợi của mình nhưng không bị chi phối bởi yêu cầu chính trị mà phát triển quan hệ hợp tác cùng có lợi.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu suy thoái, nhiều nước có những điều chỉnh trong chính sách đầu tư, song đối với châu Phi, các nước vẫn có nhu cầu mở rộng đầu tư vì đây là một trong những khu vực đầy tiềm năng và lục địa đen đang là địa bàn tranh giành ảnh hưởng của các nước lớn.

[ Trở về]