Le lói hi vọng

Doanh thu số bán lẻ của Mỹ trong tháng 3 giảm 1,1% song doanh số của chuỗi siêu thị Wal – Mart vẫn tăng 1,4%

Không phải ngẫu nhiên mà những người lãnh đạo hai nền kinh tế hàng đầu thế giới – Tổng thống Mỹ Barack Obama và Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo – gần đây đều nhận định rằng giai đoạn tồi tệ nhất của cuộc khủng hoảng toàn cầu đã qua và tình hình đang được cải thiện.

Mỹ: Những tia hy vọng…

Nói chuyện với các nhà báo sau cuộc họp với đội ngũ cố vấn kinh tế của mình ngày 8 - 4 vừa qua, Tổng thống Obama cho biết, nền kinh tế bị suy thoái của Mỹ đang thể hiện “những tia hy vọng le lói”. “Chúng ta bắt đầu nhìn thấy những tia hy vọng le lói trong cả nền kinh tế. Trong vài tuần lễ tới, các bạn sẽ thấy các hành động bổ sung của chính phủ”, ông nói và không cho biết thêm chi tiết. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng, bên cạnh các tiến bộ vẫn còn có nhiều cản trở. “Chúng ta vẫn còn nhiều việc phải làm”, ông Obama nói. Một tuần sau đó, nói chuyện với sinh viên đại học Georgetown ở Washington, ông Obama nhắc lại quan điểm “ly nước đã đầy một nửa” ấy và tóm tắt những hành động mà chính phủ của ông đã làm để ổn định nền kinh tế què quặt của Mỹ. “Không nghi ngờ rằng hiện vẫn còn nhiều khó khăn. Nhưng từ điểm chúng ta đang đứng, lần đầu tiên chúng ta nhìn thấy những tia hy vọng. Và xa hơn, chúng ta có thể nhìn thấy viễn ảnh một tương lai nước Mỹ khác xa so với quá khứ kinh tế đau buồn”, ông Obama nói.

Nước Mỹ sẽ chuyển từ vay mượn tiêu dùng sang tiết kiệm. Đầu tư nội tiêu ít, xuất khẩu nhiều

Hãng tin AP nhận định, mới lên cầm quyền chưa đầy ba tháng, ông Obama chưa dám tuyên bố rằng cuộc suy thoái kinh tế mà ông tiếp quản từ chính phủ tiền nhiệm của Tổng thống George Bush đã chạm đáy, song ông đã thể hiện một thái độ lạc quan hơn so với những tuần trước khi nói về nền kinh tế. Nhận định của ông Obama được đưa ra một ngày sau khi Chủ tịch Hội đồng cố vấn kinh tế Lawrence Summers dự báo nền kinh tế sẽ vượt ra khỏi cảm giác “rơi tự do” vào giữa năm nay. Nhưng ông Summers cũng cho rằng hãy còn quá sớm để đưa ra dự báo nền kinh tế sẽ hồi phục mạnh mẽ đến thế nào, hoặc khi nào nó sẽ cất cánh.

Cùng trong luồng suy nghĩ đó, trong bài nói chuyện với sinh viên trường đại học Morehouse College ở Atlanta giữa tuần trước, Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) Ben Bernanke nói tới những dấu hiệu cải thiện trong nền kinh tế, dẫn chứng bằng những số liệu mới nhất về doanh số bán xe hơi, nhà đất, lượng nhà cửa mới xây và sức mua của người tiêu thụ.

… về một nền tảng mới

Có điều đáng chú ý là các nhà hoạch định chính sách kinh tế của Mỹ mới chỉ nói tới những dấu hiệu “le lói”, một cuộc đảo chiều thật sự còn lâu mới xảy ra. Chủ tịch FED Ben Bernanke dự đoán cuộc suy thoái sẽ kết thúc vào cuối năm nay, nhưng cho rằng nó chỉ xảy ra nếu chính phủ Mỹ thành công trong việc ổn định các thị trường tài chính và các ngân hàng nối lại hoạt động cho vay tới các doanh nghiệp và người tiêu dùng. Để làm công việc này, gần đây FED đã tung ra 1.200 tỉ đô la với nỗ lực “làm sạch” sổ sách của giới ngân hàng và khơi thông dòng chảy tín dụng.

Tổng thống Obama thì nói rõ, sự hồi phục hoàn toàn sẽ tùy thuộc vào việc xây dựng một nền tảng mới cho kinh tế Mỹ và tạo ra những thay đổi trong bối cảnh chính trị. Ông nhấn mạnh rằng, nền kinh tế phải chuyển hóa từ sự phụ thuộc vào khu vực tài chính đầy rủi ro sang dựa nhiều hơn vào công nghệ sạch, nền giáo dục tốt và kiểm soát được chi phí chăm sóc sức khỏe. “Chúng ta không thể tái thiết nền kinh tế trên cùng đống cát ấy mà phải dựng nhà trên đá. Chúng ta phải xây dựng nền tảng mới cho sự tăng trưởng và thịnh vượng - một nền tảng cho phép chúng ta chuyển từ thời đại vay mượn để tiêu dùng sang một thời đại tiết kiệm và đầu tư, chúng ta sẽ tiêu ít hơn ở trong nước và xuất khẩu nhiều hơn ra nước ngoài”, ông nói.

Ngay sau khi lên nắm quyền, ông Obama đã ban hành gói kích cầu 787 tỉ đô la Mỹ, và chính phủ của ông cũng đã đề ra nhiều chương trình chỉnh đốn thị trường nhà đất, ngân hàng và xe hơi. Hiện nay, nhà đầu tư chứng khoán, chủ tiệm và người mua nhà đã bớt sợ sệt, thị trường tín dụng sau thời gian dài đóng băng đã bắt đầu dịch chuyển trở lại, và những số liệu kinh tế u ám đã có vẻ bình ổn hơn. Tuy nhiên, vị Tổng thống thừa nhận “2009 sẽ tiếp tục là một năm đầy khó khăn”, sẽ có thêm nhiều người mất việc, nhiều nhà cửa bị tịch biên và thị trường chứng khoán sẽ trồi sụt bất thường.

Và chập chờn những tín hiệu khả quan

Trên thị trường các nhà kinh tế có vẻ cũng chia sẻ cách nhìn nhận như vậy. Brian Bethune, nhà kinh tế của công ty tư vấn HIS Global Insight nhận định: “Tôi nghĩ rằng chúng ta đã đi qua điểm khủng khiếp nhất của cuộc khủng hoảng”.

Giới quan sát dự báo, tăng trưởng kinh tế của Mỹ quý đầu năm nay giảm khoảng 4 - 5%, mức giảm ít hơn so với tỷ lệ 6,3% của quý 4 - 2008. Số liệu chính thức về kinh tế quý 1 - 2009 của Mỹ sẽ được công bố vào cuối tháng 4. Tỷ lệ thất nghiệp vẫn còn rất cao - hiện ở mức 8,5% lực lượng lao động, mức cao nhất trong vòng một phần tư thế kỷ, và dự kiến sẽ lên mức hai con số vào cuối năm nay. Lịch sử cho thấy, tỷ lệ thất nghiệp vẫn tiếp tục tăng cả sau khi khủng hoảng đã kết thúc vì các doanh nghiệp chưa muốn tuyển người khi họ chưa tin rằng sự phục hồi kinh tế sẽ kéo dài và bền vững.

Tuy nhiên, tiêu dùng của người dân - đóng góp đến 2/3 tổng sản lượng của nền kinh tế, đã có dấu hiệu bình ổn trở lại sau nhiều tháng giảm mạnh vì người dân thắt lưng buộc bụng. Số liệu chính thức cho thấy doanh số bán lẻ tháng 3 - 2008 giảm 1,1% - mức giảm thấp hơn nhiều so với dự báo; trong khi một số nhà bán lẻ như Wal - Mart cho biết doanh số tăng bình quân 1,4% toàn hệ thống.

Một chỉ dấu quan trọng là mức độ thâm thủng thương mại của Mỹ đã giảm mạnh, hiện ở mức thấp nhất kể từ khi cựu Tổng thống Mỹ George Bush lên nắm quyền đầu năm 2001, nhờ nhập khẩu giảm cùng lúc với gia tăng xuất khẩu.

Tháng 2 - 2009 vừa qua, thâm hụt thương mại của Mỹ là 26 tỉ đô la, giảm 28,3% so với mức 36,2 tỉ đô la của tháng 1 - 2009. Đây là tháng thứ bảy liên tiếp thâm hụt của Mỹ giảm và mức giảm mạnh nhất trong hơn 12 năm qua. Trong tháng 2, Mỹ nhập khẩu 152,7 tỉ đô la nhiên liệu và hàng hóa, giảm 5,1% so với tháng trước; trong khi xuất khẩu được 126,8 tỉ đô la, tăng 1,6%.

Trong lĩnh vực tài chính, việc Ngân hàng Wells Fargo công bố lãi 3 tỉ đô la Mỹ trong quý 1, cùng với thông tin Ngân hàng đầu tư Goldman Sachs lãi 1,66 tỉ đô la cho thấy các ngân hàng đã thực sự hưởng lợi từ việc vay vốn lãi suất thấp của chính phủ, sau đó cho vay tiêu dùng và doanh nghiệp với lãi suất cao hơn. Một số ngân hàng đã có kế hoạch hoàn trả sớm số tiền cứu nguy mà trước đây chính phủ Mỹ đã cho họ vay để giải quyết vấn đề thanh khoản.

Trung Quốc: những thay đổi tích cực

Ở phía bên kia Thái Bình Dương, Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ ba thế giới xét về giá trị tổng sản lượng, cũng trải qua những xu thế tương tự. Phát biểu với báo chí bền lề Hội nghị cấp cao ASEAN ở Thái Lan trước khi hội nghị này bị hủy bỏ, Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo cho biết, nền kinh tế nước này đang thể hiện “những thay đổi tích cực” nhưng kêu gọi có thêm nhiều nỗ lực để chống lại tác động của cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu. Dẫn chứng những chỉ số thương mại, tiêu dùng và đầu tư được cải thiện, ông Ôn Gia Bảo nhận định một số phân đoạn của nền kinh tế “đang trong quá trình phục hồi dần dần”.

Trên thị trường nội địa Trung Quốc lượng xe hơi bán ra trong tháng 3 - 2009 là 772.400 chiếc, nhiều hơn cả Mỹ, tăng 27% so với tháng 2 - 2009 và tăng 10% so với cùng kỳ năm trước, chứng tỏ nhu cầu của người tiêu thụ vẫn rất cao. Trong thương mại, xuất khẩu tháng 3 - 2009 giảm 17,1% so với cùng kỳ năm trước, tuy vẫn suy yếu nhưng khá hơn nhiều so với mức giảm 25,7% của tháng 2 - 2009. Sự gia tăng của xuất khẩu tháng 3 so với tháng trước một phần nhờ vào sự hồi phục phần nào nhu cầu tiêu thụ ở Mỹ, Nhật và EU, một phần nhờ những chính sách hỗ trợ và khuyến khích xuất khẩu của chính phủ Trung Quốc. Sự gia tăng trở lại của hoạt động xuất khẩu cũng đã thúc đẩy sản xuất trong nước. Số liệu của chính phủ Trung Quốc cho thấy sản lượng công nghiệp tháng 3-2009 tăng 8,3% sau khi suy giảm 3,8% trong hai tháng đầu năm nay. Những dấu hiệu trên cho thấy nền kinh tế Trung Quốc đang bắt đầu hồi phục nhờ những biện pháp kích cầu của chính phủ, được sự hỗ trợ tài chính từ hệ thống ngân hàng quốc doanh.

Cơ quan thống kê Trung Quốc dự báo tăng trưởng kinh tế của quý 1 năm nay vào khoảng 6 - 7%.

Sự gia tăng của thương mại, tiêu dùng và đầu tư ở Trung Quốc, theo giới phân tích, là nhờ nguồn cung tín dụng hết sức phóng khoáng trong mấy tháng đầu năm nay của các ngân hàng Trung Quốc. Lượng cung tiền ra thị trường thông qua cho vay tiêu dùng và đầu tư trong tháng 3 - 2009 đã lên tới mức kỷ lục là 1.890 tỉ nhân dân tệ, đưa tổng dư nợ tín dụng trong ba tháng đầu năm nay lên 4.580 tỉ nhân dân tệ, nhiều hơn cả năm ngoái và gần bằng tổng mức tín dụng 5.000 tỉ nhân dân tệ mà chính phủ Trung Quốc đặt ra cho năm nay. Một số nhà quan sát tính ra rằng, không có sự gia tăng đột biến về tín dụng như vậy, kinh tế Trung Quốc chỉ có thể tăng tối đa 4%/năm.

Tất nhiên là việc tung tiền ra thị trường tín dụng không thể tạo ra sự tăng trưởng bền vững. Một nhà kinh tế hàng đầu Trung Quốc nhận định: “Xuất khẩu đã chết, không thể buộc thị trường nội địa phải tiêu thụ hết hàng tồn kho ngay lập tức, vì vậy hiện nay chúng tôi phải dựa vào tín dụng của ngân hàng. Nhưng chính phủ không thể để cho ngân hàng cho vay ồ ạt như thế này suốt cả năm vì điều đó sẽ dẫn tới lạm phát phi mã, là điều mà chính phủ rất lo ngại”.

Chính vì vậy, tuy ở nơi công cộng, các quan chức hàng đầu Trung Quốc đều khẳng định nền kinh tế đang bật dậy mạnh mẽ và chỉ tiêu tăng trưởng 8% trong năm nay là hoàn toàn có thể đạt được, nhưng trong chốn riêng tư nhiều người đồng ý rằng, còn quá sớm để khẳng định thắng lợi của Trung Quốc trong cuộc đương đầu với đà suy thoái kinh tế. Ông Fan Gang, nhà kinh tế nổi tiếng và thành viên Ủy ban Chính sách tiền tệ của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc, nhận định: “Sự trì trệ của kinh tế thế giới sẽ kéo dài khoảng 3 - 4 năm” và Trung Quốc “chỉ có thể thoát ra khỏi thung lũng suy thoái trong 1 - 2 năm nữa”. Ông dự báo, tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc năm nay sẽ vào khoảng 6,5%, thấp hơn nhiều so với mức 9% năm ngoái và 13% năm 2007, nhưng vẫn là tỷ lệ tăng trưởng “đáng mơ ước” của những nền kinh tế lớn trên thế giới.

Thủ tướng Ôn Gia Bảo, nhà lãnh đạo thứ 3 và nhà lãnh đạo kinh tế hàng đầu của Trung Quốc - đã kêu gọi người dân tiếp tục cẩn trọng. “Khi cuộc khủng hoảng chưa chạm đáy, chúng ta khó có thể nói rằng một mình nền kinh tế Trung Quốc thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng đó. Điều chúng ta cần làm là nỗ lực hết sức để giảm thiểu tác động của nó”, Thủ tướng Trung Quốc nói.


 

[ Trở về]