Xu hướng phục hồi của nền kinh tế thế giới

Tạp chí Nhà kinh tế (Anh) số ra ngày 20-8 có bài bình luận trong chuyên mục kinh tế thế giới, nhận định kinh tế toàn cầu đã chấm dứt thời kỳ suy thoái và bắt đầu giai đoạn phục hồi, theo các xu hướng mô hình chữ U, V hoặc W. Chúng tôi xin giới thiệu nội dung chính bài báo, để bạn đọc rộng đường tham khảo.

Kinh tế thế giới vừa trải qua giai đoạn suy thoái tồi tệ nhất kể từ sau cuộc đại suy thoái thập niên 30 của thế kỷ trước. Các nền kinh tế đang nổi lên ở châu Á, dẫn đầu là Trung Quốc, phục hồi nhanh nhất, với tốc độ tăng trưởng GDP hằng năm ước đạt hơn 10% trong quý II vừa qua. Một số nền kinh tế phát triển cũng tăng trưởng dương trong khoảng thời gian tháng 4 và 5 vừa qua. Trong đó, Nhật Bản tăng trưởng 3,7%, Ðức và Pháp cũng đạt hơn 1%. Tại Mỹ, thị trường bất động sản phục hồi và có dấu hiệu ổn định, tỷ lệ thất nghiệp giảm dần, trong khi nhiều dự báo cho thấy nền kinh tế đầu tàu thế giới sẽ đạt tăng trưởng trong giai đoạn từ tháng 7 tới tháng 9. Nhiều nền kinh tế vẫn chưa lấy lại được quy mô như một năm trước đây, song nếu tính theo quý, thì đã có dấu hiệu đổi chiều...
 

Ðây là tin tốt lành. Bước đầu trong quá trình phục hồi là chấm dứt suy thoái. Nhưng có nhiều nhận định khác nhau về mô hình của quá trình phục hồi. Trong đó, ba kiểu phục hồi được thảo luận nhiều hơn cả, gồm mô hình chữ V, U và W. Mô hình chữ V là sự phục hồi mạnh mẽ, do các nhu cầu của nền kinh tế thế giới được giải phóng sau thời gian ngưng trệ. Mô hình chữ U là xu hướng phục hồi phẳng và yếu hơn. Còn mô hình chữ W, tăng trưởng sẽ đạt được trong một vài quý, sau đó lại giảm sút một lần nữa trước khi tăng trở lại.

Ý kiến lạc quan cho rằng, quy mô sụt giảm kinh tế báo hiệu tăng trưởng mạnh mẽ. Với nền kinh tế Mỹ, sau giai đoạn suy thoái nặng nề nhất là phục hồi mạnh mẽ. Chẳng hạn như, sau hai năm 1981 - 1982 kinh tế trì trệ, tăng trưởng đã đạt mức trung bình hằng năm gần 6%. Trong khủng hoảng lần này, tăng trưởng kinh tế giảm sút mạnh hơn, lâu hơn so với những năm đầu thập niên 80 của thế kỷ trước.

Trong khi đó, ý kiến bi quan lại cho rằng, nguồn gốc của suy giảm kinh tế cũng gây ra phục hồi yếu, hay suy thoái kép. Khác với các lần suy thoái sau chiến tranh trước đây, cuộc khủng hoảng lần này là do sụp đổ hệ thống tài chính, chứ không phải lãi suất cao; và khi người vay ngập trong nợ, cần thanh toán và hệ thống tài chính cần sửa chữa, thì tăng trưởng kinh tế lại yếu và dễ bị trượt dốc trong nhiều năm tiếp theo. Cuộc khủng hoảng ngân hàng thập niên 90 của thế kỷ trước ở Nhật Bản đã khiến kinh tế nước này trì trệ trong mười năm; việc tăng thuế vội vã năm 1997 lại đưa nền kinh tế Nhật Bản trở lại suy thoái.

Cả hai ý kiến trên đều không đúng với cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu hiện nay, bởi khủng hoảng này là do sự kết hợp giữa xu hướng giảm sút kinh tế và các chính sách đối phó chưa từng có. Trước giai đoạn kinh tế phát triển bong bóng, cuộc khủng hoảng tài chính đã lan trên diện rộng; tiêu dùng từ các khoản nợ sụp đổ. Quy mô sụp đổ rộng và sâu do hệ thống tài chính toàn cầu đóng băng, một sự sụp đổ lòng tin và chứng khoán trượt giá. Ðối phó với tình trạng này là những gói kích thích kinh tế lớn nhất trong lịch sử. Vì thế, mô hình phục hồi các nền kinh tế này phụ thuộc sự tương tác của các yếu tố trên.

Trong ngắn hạn, mô hình phục hồi có vẻ giống chữ V, khi các gói kích thích kinh tế phát huy hiệu quả. Ở các nền kinh tế đang nổi lên của châu Á, các dòng tài chính và thương mại tan băng, chứng khoán đổi chiều và các gói kích thích khổng lồ đang thúc đẩy phục hồi và tăng trưởng trở lại. Tại Ðức và Pháp, hỗ trợ từ Chính phủ, nhất là các chính sách trợ cấp việc làm và "toa thuốc" ưu đãi mua xe hơi mới đã làm thúc đẩy nhu cầu nội địa. Với các đơn hàng xuất khẩu mới, lòng tin tăng, tình trạng kinh tế sẽ sáng sủa trong vài tháng tới đây.

Tuy nhiên, sự phục hồi dựa trên đánh giá về chứng khoán chỉ là tạm thời và phục hồi chỉ dựa vào gói kích thích của Chính phủ sẽ không bền vững. Còn nhiều khó khăn đặt ra trong quá trình phục hồi. Thị trường bất động sản Mỹ có thể lại chao đảo khi tình trạng tịch thu tài sản thế chấp và tỷ lệ thất nghiệp tăng, các ưu đãi tạm thời về thuế đối với người mua nhà chấm dứt. Ngay cả khi thị trường nhà đất ổn định, chi tiêu của người tiêu dùng vẫn sẽ yếu do người mua nhà phải trả các khoản nợ. Với Mỹ và các nền kinh tế sau giai đoạn bong bóng, mô hình phục hồi kiểu chữ V dường như không thực tế. Nền kinh tế Nhật Bản và Ðức, nơi tình trạng không có việc làm vẫn tăng, thì điều này không thể sớm xảy ra. Trường hợp ngoại lệ trong các nền kinh tế đang nổi lên có thể là Trung Quốc, nhưng vẫn cần thúc đẩy thu nhập người lao động và kích thích tiêu dùng. Tuy nhiên, trước khi có được những chuyển động mới, sự phục hồi kinh tế toàn cầu sẽ vẫn mong manh và yếu ớt. Trong vài năm tới, rất có thể kinh tế thế giới chỉ phục hồi kiểu chữ U, với đáy phẳng, dài và tăng trưởng yếu...

[ Trở về]